Do zapalenia uwolnionego metanu wystarczy iskra, która może się pojawić podczas zwykłych robót. W historii polskiego górnictwa nie brakuje tragicznych zdarzeń, których przyczyną był właśnie wybuch metanu.

Do tej pory metan z kopalni był traktowany jako odpad i wypuszczany do atmosfery. Teraz będzie wykorzystywany do produkcji prądu i ciepła.

Zyskają na tym zarówno Katowicki Holding Węglowy, jak i mieszkańcy regionu, którzy będą oddychać czystszym powietrzem. Napędzane metanem silniki działają już w kopalni Mysłowice-Wesoła, trwa także budowa nowoczesnej stacji odmetanowania w kopalni Wujek-Śląsk. Podobne instalacje działają już w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej i Kompanii Węglowej.

Instalacja w kopalni Wieczorek
 

Ten groźny gaz można jednak odpowiednio zagospodarować, z korzyścią dla przedsiębiorstwa i środowiska naturalnego. Taką specjalistyczną instalację energetyczną, która będzie wykorzystywała metan z wyrobisk kopalnianych do produkcji prądu i ciepła, otwarto niedawno w wydziale V Zakładów Energetyki Cieplnej, znajdujących się przy kopalni Wieczorek.

Symbolicznego uruchomienia dokonała Gabriela Lenartowicz, prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Nieprzypadkowo właśnie ona. - Zbudowanie instalacji było możliwe dzięki wsparciu tej inwestycji preferencyjną pożyczką ze środków Funduszu w wysokości około 4 mln zł. - informuje Piotr Biernat, rzecznik WFOŚiGW w Katowicach.
 
Wyjaśnia, że nowa instalacja składa się z kotła o mocy cieplnej sześciu megawatów i dwóch gazowych agregatów prądotwórczych o mocy elektrycznej półtora megawata i mocy cieplnej 1,6 megawata każdy.

Instalacja zasilana jest mieszanką gazową, doprowadzoną do elektrociepłowni rurociągiem o długości 2,2 kilometra i średnicy 400 milimetrów, ze stacji odmetanowania kopalni Staszic. - Wytworzone ciepło zasili dwie kopalnie: Murcki-Staszic i Wieczorek oraz trzy osiedla: Giszowiec, Nikiszowiec i Wysockiego, gdzie mieszka około 40 tys. ludzi. - dodaje Biernat.

Według założeń, instalacji gazociągiem ma płynąć 800-900 metrów sześciennych metanu na godzinę. Rocznie to około 5 mln metrów sześciennych gazu, który do tej pory traktowany był jako odpad i wypuszczany do atmosfery. Teraz - jak podkreślają przedstawiciele Katowickiego Holdingu Węglowego - zmieni się on w użyteczny i atrakcyjny towar.

Po zbudowaniu nowej instalacji wyłączono dwa zasilane węglem stare parowe kotły i wysłużony turbogenerator parowy. Teraz udział węgla w spalaniu spadł do zaledwie 18-20 procent. - W powietrze trafi więc mniej pyłów i tlenków węgla. Nowe gazowe silniki wyprodukują też dwa razy więcej energii elektrycznej - mówi Biernat.

Eksperci wyliczyli, że zastosowanie w elektrociepłowni Wieczorek metanu do produkcji prądu i ciepła zmniejszy rocznie emisję pyłów o blisko 13 ton, dwutlenku siarki o mniej więcej 142 tony, tlenków azotu o 41 ton, tlenku węgla o 59 ton, a dwutlenku węgla o blisko 16 tys. ton.

Instalacje w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej 

Około 332 mln metrów sześciennych metanu rocznie uwalnia się w czasie robót górniczych w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej. JSW jest największym i najnowocześniejszym producentem węgla koksowego w Polsce i Europie. Kopalnie spółki należą jednak do najniebezpieczniejszych w kraju, m.in. z uwagi na występujące tam najwyższe zagrożenia metanowe.

W JSW najnowocześniejszą stacją odmetanowania dysponuje kopalnia „Pniówek". Zakład ten jest najbardziej metanową kopalnią w Polsce. Rocznie podczas normalnej eksploatacji złóż wydziela się tam około 134 mln metrów sześciennych metanu.

Gdyby nie nowoczesna instalacja, bezpieczne fedrowanie węgla w „Pniówku" byłoby niemal niemożliwe. Drugim równie ważnym zadaniem stacji jest ujmowanie gazu i wykorzystywanie go do produkcji energii elektrycznej.

Obecnie udaje się wykorzystać 70 procent ujętego metanu. Korzystają z niego jastrzębskie elektrociepłownie „Zofiówka" i „Moszczenica" oraz kopalnia „Krupiński", która wykorzystuje metan w suszarni flotokoncentratu (rodzaj węgla do celów energetycznych). Dzięki sprzedaży gazu w ubiegłym roku „Pniówek" zarobił 1,8 mln złotych.

Zarobić można nie tylko na sprzedaży gazu. Ciepło uzyskiwane w procesie odmetanowania wykorzystywane jest do podgrzewania wody w budynkach kopalnianych, a także do produkcji energii elektrycznej (własna produkcja zaspokaja trzecią część codziennych potrzeb kopalni). Pod tym względem „Pniówek" jest bezsprzecznym krajowym liderem wśród zakładów górniczych.

Fundusz popiera

Dla Funduszu takie przedsięwzięcia są prawdziwym oczkiem w głowie. Jest przecież instytucją, która odpowiada za regionalne finansowanie zadań, które chronią środowisko. A także dlatego, że najchętniej wspiera te projekty, które są nie tylko efektywne ekologicznie, ale zarazem ekonomicznie, czyli pokazują, że środowisko można chronić, niekoniecznie do tego dokładając.

- Wsparcie długoterminową pożyczką, z możliwością jej umorzenia do 40 procent, jest częściowym udziałem w kosztach. I tak się dzieje z tym projektem, który wspólnie z energetycznym partnerem fundusz współfinansuje. Mamy również w tym przypadku do czynienia z szerokim korzystaniem z innowacyjnych technologii. To, co było de facto zagrażającym życiu górników odpadem, zaprzęga się do użytecznej pracy. Fundusz chce pokazać pozostałej części kraju, że górnictwo można postrzegać jako dbające o środowisko. - powiedziała Gabriela Lenartowicz, prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
 
W ciągu ostatnich 10 lat WFOŚiGW w Katowicach na realizację siedmiu takich inwestycji przeznaczył ponad 35 mln zł. Całkowity ich koszt to około 100 mln zł.

Dzięki temu możliwe było zagospodarowanie 50 mln metrów sześciennych metanu. Pozwala to na zmniejszenie zanieczyszczenia atmosfery rocznie o 90 ton pyłów, 950 ton dwutlenku siarki i 160 tys. ton tlenków węgla.

- Takie instalacje i projekty są dziś najbardziej pożądane. Pokazują, że górnictwo można postrzegać także jako ekonomicznie i ekologicznie opłacalną część gospodarki. Oprócz ewidentnych efektów ekologicznych, wykorzystywanie metanu do produkcji energii elektrycznej i cieplnej pozwala na wprowadzanie w kopalniach węgla nowoczesnych, innowacyjnych technologii wykorzystujących gospodarczo niebezpieczny dla ludzi gaz. – powiedziała Lenartowicz.

Grażyna Kurowska