Pod koniec 2001 roku Polska zakończyła negocjacje z Unią Europejską w zakresie ochrony środowiska. Jednak wtedy stopień dostosowania polskiego prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska do prawodawstwa unijnego nie był w wielu dziedzinach wysoki. Zapisy Traktatu Akcesyjnego wprowadzały wymóg wdrożenia wszystkich unijnych dyrektyw środowiskowych w naszym kraju. Po ponad dekadzie od tego czasu możemy mówić o znacznym postępie w tym zakresie.

Nieoceniona pomoc

Wdrożenie środowiskowych dyrektyw unijnych dało Polsce możliwość starania się o unijne fundusze wspólnotowe, m.in. na inwestycje ekologiczne. Przykładowo, w ramach Funduszu Spójności na lata 2004-2006 dofinansowano 90 projektów, m.in. z zakresu gospodarki odpadami, wodno-ściekowej i poprawy jakości powietrza. Komisja Europejska przekazała Polsce na ten cel około 2,5 mld euro.

Kolejny duży program wsparcia inwestycji ekologicznych w naszym kraju to Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. W jego ramach zawarto już 623 umowy związane z ochroną środowiska, na łącznie niemal 4,8 mld euro dofinansowania z Unii Europejskiej. Stanowi to prawie 90 proc. wykorzystania oferowanych przez Unię środków.

Fundusze te zostały przeznaczone głównie na budowę podstawowej infrastruktury komunalnej dla mieszkańców - oczyszczalnie ścieków, sieć kanalizacyjna i wodociągowa, zakłady gospodarki odpadami, jak również na wsparcie przedsiębiorców oraz ochronę przyrody i edukację ekologiczną,

Konkretne wsparcie

W ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, dostępnego w latach 2004-2009, udało się Polsce dofinansować 158 projektów. Na ich realizację przeznaczono 108 mln euro. Wśród nich znalazł się m. in. projekt likwidacji niskiej emisji na terenie Przasnysza (mazowieckie), czy rozwój narzędzi zarządzania wodami w zlewni Raby (małopolskie).

Przasnysz na realizację tego projektu otrzymał dofinansowanie w wysokości 213 600 euro. Za te pieniądze m.in. zmodernizował centralną ciepłownię - wykonano generalny remont kotła i wyposażono go w skuteczną instalację odpylania. Wykonano również nowe przyłącza do budynków wraz z montażem węzłów ciepłowniczych. Pozwoliło to na usunięcie istniejących w mieście kotłowni węglowych, powodujących nadmierne zanieczyszczenie powietrza.

Z kolei w przypadku zlewni rzeki Raby podstawowym zamierzeniem projektu było dostarczenie narzędzi wspomagających efektywne zarządzanie jej zasobami wodnymi. M.in. wyznaczono obszary, które są najbardziej narażone na powódź. W tym celu opracowano mapy zagrożenia powodziowego i udostępniono je urzędom administracji publicznej. Dzięki temu, w dłuższej perspektywie mniej osób odczuje skutki ewentualnej powodzi.

Ponadto przygotowano bilans zysków i strat pomiędzy dostawami wody (z zasobów wód podziemnych oraz wód powierzchniowych), a jej wykorzystaniem przez mieszkańców, przemysł i innych użytkowników. Zakupiono też aparaturę kontrolno-pomiarową dla monitorowania pracy zbiornika wodnego w Dobczycach. Dofinansowanie całego przedsięwzięcia wyniosło 591 821 euro.

Ścieki ujęte w program

Kolejnym przykładem dyrektywy unijnej, której wdrożenie skutkowało zmianami w polskim prawie ochrony środowiska, jest dyrektywa Rady 91/271/EWG z 21 maja 1991 roku, dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991 r., str. 40-52, z późn. zm.; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 002, str. 26), zgodnie z określonymi w negocjacjach i zapisanymi w Traktacie Akcesyjnym terminami i okresami przejściowymi. W rozmowach przedakcesyjnych wynegocjowane zostały okresy przejściowe na wprowadzenie przepisów tej dyrektywy do końca 2015 r.

W celu określenia faktycznych potrzeb w zakresie uporządkowania gospodarki ściekowej i opracowania harmonogramu niezbędnych zmian, utworzono Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK). W jego ramach w latach 2003-2011 wybudowano około 56 tys. km sieci kanalizacyjnej oraz 283 nowych oczyszczalni ścieków komunalnych. Dodatkowo przeprowadzono 896 inwestycji w zakresie modernizacji lub modernizacji i rozbudowy już istniejących oczyszczalni ścieków komunalnych.

Wartość tych inwestycji to około 40,3 mld zł, z czego na sieci kanalizacyjne wydano 27,8 mld zł, a na oczyszczalnie 12,5 mld zł. Inwestycje realizowane w KPOŚK finansowane są z różnych źródeł. To przede wszystkim fundusze unijne, środki krajowe oraz pieniądze własne jednostek samorządu terytorialnego. Obecnie trwają prace nad IV aktualizacją Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Jest to dokument, który w jednym miejscu zbiera wszystkie informacje o zrealizowanych inwestycjach i wskazuje działania, jakie jeszcze trzeba podjąć w tym zakresie do 2015 r..

Woda, powietrze, człowiek

Przyglądając się procesowi implementacji prawa unijnego do polskiego, nie sposób nie zauważyć, że odbywa się to zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń. Wszystkie programy unijne, zarówno te w zakresie ochrony wód, jak i powietrza, które obecnie realizujemy lub będziemy realizować w przyszłości, nie mogą mieć negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Działając wspólnie w ramach europejskiej Wspólnoty mamy pewność, że tak będzie.

Wincenty Bryński