Dane pochodzą ze Światowego Kongresu Geotermalnego, który w 2010 roku odbył się w Indonezji i choć wskazują na tendencję wzrostową tego źródła OZE, to jednak jego zastosowanie w stosunku do zasobów globu jest nadal bardzo ograniczone.

Zastosowania bezpośrednie

Największy udział, pod względem zainstalowanej mocy i zużycia ciepła, ma ogrzewanie pomieszczeń przy użyciu pomp ciepła i ciepła wód wydobywanych z głębszych otworów, a na drugim miejscu znajdują się rekreacja i lecznictwo. Inne zastosowania obejmują ogrzewanie szklarni, upraw pod osłonami i podgrzewanie podłoża, hodowle wodne, suszenie produktów rolnych, zastosowania przemysłowe, zapobieganie oblodzeniu ciągów komunikacyjnych itp.

Pod względem całkowitego zużycia ciepła geotermalnego w pierwszej piątce krajów znajdują się Chiny, USA, Szwecja, Turcja i Japonia, stanowiąc łącznie 55 proc. rocznego zużycia na świecie.

Prąd z wody

Produkcja prądu przy zastosowaniu wód geotermalnych wyniosła w 2010 roku 67 246 GWh, było to więc około 20 proc. więcej w porównaniu do 2005 roku. Do czołówki krajów w tego typu produkcji należą USA, Filipiny, Indonezja, Meksyk i Włochy.

Wzrasta też zainteresowanie instalacjami binarnymi, w których, w cyklu generacji elektryczności, można stosować wody geotermalne o temperaturach od 80 – 100˚C. Kilka takich instalacji pracuje w Europie, jedna na Alasce, w tym przypadku temperatura wody wynosi 67ºC.

Dobre prognozy

W nadchodzących latach spodziewany jest znaczący rozwój wykorzystania energii geotermalnej na świecie. Dotyczy to różnych technologii i dziedzin, do których należą m.in.:  pompy ciepła, budowa kolejnych systemów c.o. i optymalizacja istniejących, wzrost zastosowań w rolnictwie, akwakulturach, rekreacji, balneoterapii, instalacje binarne do produkcji prądu elektrycznego stosujące wody o temperaturach od ok. 80 do 100°C. Nie bez znaczenia są też coraz doskonalsze metody poszukiwania zasobów wód geotermalnych.

Uczestnicy Światowego Kongresu Geotermalnego wskazali na fakt, że energia geotermalna powinna stanowić jedno z wiodących źródeł, zaspokajając w istotnym udziale zapotrzebowanie na czystą ekologicznie i lokalnie dostępną energię w wielu krajach. Dla osiągnięcia tych celów konieczne jest zaangażowanie rządów krajowych jak i instytucji międzynarodowych.  

Europejska odpowiedź

W ślad za założeniami UE, które mówią o osiągnięciu celu 20 proc. energii z OZE w 2020 r., przed geotermią pojawiły się korzystniejsze perspektywy, choć jej udział zapewne nie przekroczy kilku procent w ogólnej wartości zielonej energii.

W wielu krajach geotermia stanowi jedno z  perspektywicznych odnawialnych źródeł energii. Obserwuje się stały wzrost zużycia ciepła geotermalnego, jak też generacji prądu elektrycznego, udoskonalane są istniejące i rozwijane nowe technologie - pompy ciepła, systemy binarne, wspomagane systemy geotermalne.

Stosowanie energii geotermalnej przynosi jedne z najbardziej znaczących w obszarze wszystkich OZE efekty ekologiczne, łączy się z komfortem użytkowania i nowoczesną infrastrukturą. Geotermia jest konkurencyjna i, co niezwykle istotne, mało wrażliwa na zmiany cen tradycyjnych nośników energii na rynkach światowych, dostępna bez ograniczeń cały rok, niezależnie od zmiennych warunków pogodowych.

Termy i lecznictwo

W Polsce wody i energia geotermalna są  stosowane w lecznictwie, ciepłownictwie, a także w kilku kąpieliskach i ośrodkach rekreacyjnych otwartych w ostatnich latach. Geotermia jest wykorzystywana przy pomocy pomp ciepła, które cechuje na razie umiarkowany rozwój w porównaniu z wieloma innymi krajami.  Do końca 2011 r. wydano ponad 20 koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie wód termalnych, a także ok. 10 koncesji na ich wydobywanie dla przedsiębiorstw ciepłowniczych i ośrodków rekreacyjnych.

Wody geotermalne stosowane są u nas w lecznictwie w  kilku uzdrowiskach, takich jak Cieplice Śląskie Zdrój, Lądek Zdrój, Duszniki Zdrój, Ciechocinek, Konstancin, Ustroń, Iwonicz Zdrój, Rabka Zdrój, a ponadto w nieposiadającej statusu uzdrowiska Maruszy koło Grudziądza. Wody wydobywane są ze źródeł i otworów wiertniczych,  ich zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wynoszą ok. 2 – 200 m3/h, a maksymalne temperatury wód na wypływach wahają się w zakresie od ok. 20 do 60°C.

W 2011 r. siedem instalacji w Polsce stosowało wody geotermalne w celach grzewczych, przy czym cztery z nich to ciepłownie zaopatrujące sieci centralnego ogrzewania na Podhalu, w Pyrzycach, Mszczonowie i Uniejowie, natomiast trzy to instalacje w kompleksach rekreacyjnych, które wykorzystują wody do napełniania basenów i do ogrzewania obiektów.

Po macoszemu

Zgodnie z rządowymi założeniami, w 2020 r. w końcowym zużyciu energii w Polsce 15 proc. będzie pochodzić z OZE, przy czym największa rola ma przypaść  biomasie i energii wiatru. W  przypadku sektora ogrzewania i chłodnictwa końcowe zużycie energii w 2020 r. ma wynosić 5921 ktoe (toe - jednostka energii; tona oleju ekwiwalentnego – E.G.), przy dominacji biomasy – 86 proc. udziału wszystkich OZE.

Udział energii słonecznej określono na 8,5 proc., natomiast prognoza dla energii geotermalnej jest bardzo niska - zaledwie 3 proc. (bez pomp ciepła – geotermia głęboka) i 2,5 proc. dla pomp ciepła (łącznie geotermalnych, hydrotermalnych i aerotermalnych).

W planach nie uwzględniono, niestety, stosowania energii geotermalnej do generacji prądu elektrycznego w instalacjach binarnych nawet na niewielką skalę – pojedynczych instalacji o mocy kilkudziesięciu - kilkuset kW, co postulowali eksperci z branży.

W latach 2009 – 2011 wprowadzono zmiany w niektórych rozporządzeniach i w nowym prawie geologicznym i górniczym (obowiązującym od stycznia 2012 r.), które powinny sprzyjać geotermii, m.in. uproszczenie procedur polegające na wprowadzeniu jednostopniowego systemu koncesji - tylko na eksploatację wód termalnych, utrzymanie zerowej stawki opłaty za eksploatację tych wód, obniżenie stawki opłaty za informację geologiczną do celów projektowych

Przez wiele lat wskazywano, że niezbędne jest ustanowienie systemu wsparcia dla ciepła z OZE, w tym geotermii, gdyż w tym zakresie nie było dotychczas w kraju żadnego systemu – ani w formie certyfikatów, które funkcjonowały w przypadku prądu elektrycznego z OZE, ani w innych formach, np. dopłat do wyprodukowanej z OZE jednostki ciepła.

Środowiska związane z geotermią oczekiwały, że odpowiednie mechanizmy zostaną ujęte w ustawie dotyczącej OZE. Wszakże ogłoszony w grudniu 2011 r.  projekt rządowy tej ustawy nie przewiduje dla ciepłownictwa geotermalnego żadnego wsparcia. Geotermia jest więc jedynym OZE, dla którego ustawodawca nie przewidział jakiegokolwiek wsparcia! Można tylko mieć nadzieję, że konsultacje branżowe zwrócą uwagę na ten rażący brak i może spowodują wprowadzenie wsparcia także dla geotermii.

Oprac. Ewa Grochowska

na podstawie materiałów Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego;
http://www.energia-geotermalna.org.pl/
O potencjale geotermalnym Japonii czyt.
http://www.reo.pl/oceniono-potencjal-geotermalny-japonii
O budowanej nowej elektrowni geotermalnej w Afryce czyt.
http://www.reo.pl/kolejna-elektrownia-geotermalna-w-afryce-powstanie-za-2-lata