Na początek kilka istotnych informacji. „Czyste powietrze” to program skierowany do właścicieli domów jednorodzinnych, nadal korzystających z przestarzałego systemu ogrzewania, w którym główną rolę odgrywa tzw. kopciuch, czyli piec na węgiel. Te urządzenia w większości nie spełniają już żadnych obowiązujących norm emisji zanieczyszczeń. Korzystając ze wsparcia, właściciele takich pieców mogą je finansowo mało boleśnie wymienić na nowoczesne kotły klasy 5 i ekoprojekt (EcoDesing).

Co ważne, program adresowany jest także do właścicieli nowych domów, którzy uzyskali pozwolenie na budowę. Możliwy jest więc zakup kotła grzewczego ze wsparciem ze środków „Czystego powietrza” (jedynie do końca bieżącego roku).

Program uruchomiono we wrześniu 2018 r. i ma on być realizowany przez 10 lat (do 2029 r.). Budżet „Czystego powietrza” to 103 mld zł, z czego znacząca część ma pochodzić z kasy Unii Europejskiej.

No i właśnie te unijne pieniądze okazują się kluczowe. Komisja Europejska bowiem, przyglądając się realizacji programu w pierwszych jego miesiącach uznała, że sporo trzeba w nim zmienić, bo inaczej... nic się w polskim powietrzu nie zmieni.

147 podpisanych wniosków w całej Polsce

Sięgamy po gazetę „Rzeczpospolita”, która na swoich łamach 30 lipca 2019 r. publikuje wypowiedź Piotra Siergieja z Polskiego Alarmu Smogowego. Przytaczamy ją w całości, bo znakomicie oddaje stan tego programu w połowie tegorocznych wakacji.

„- Program Czyste Powietrze miał być sztandarowym działaniem rządu dla poprawy jakości powietrza. Na początku roku wysłaliśmy zapytania do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska o przebieg wykonania planu założonego w tym programie. Z odpowiedzi wyłania się obraz dysfunkcyjnego systemu, który nie jest w stanie przyjąć i przetworzyć wniosków obywateli o dofinansowanie docieplenia domów i wymianę źródła ciepła" – tłumaczy Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego.

"W najmocniej zanieczyszczonych województwach: małopolskim i śląskim, nie podpisano ani jednej umowy! Najwyższą liczbę wniosków podpisano w województwie kujawsko-pomorskim – 58, a w całym kraju łącznie 147. W całym kraju złożono 25 742 wnioski. Gdyby program miał być realizowany w takim tempie, to założony przez rząd cel zostałby osiągnięty po dziesięciu tysiącach lat" – dodaje Piotr Siergiej.” (wytłuszczenia w cytowanej wypowiedzi – E.G.)

Cały artykuł pod tym linkiem: https://www.rp.pl/Ochrona-srodowiska/307299917-Smog-Polsce-groza-wysokie-kary-od-Unii-Europejskiej.html

W całym kraju podpisano 147 wniosków. Powiedzcie, że to nie robi na was wrażenia. Tak, na Komisji Europejskiej też zrobiło. Program okazał się kompletnie niedrożny. A trzeba wiedzieć, że KE chce Polskę dofinansować także na inne cele termomodernizacyjne. Miliardami euro.

Tyle tylko, że nie przy takiej organizacji programu. Tym i każdym innym, który po nim nastąpi.

Ministerstwo doprecyzowuje warunki

Komisja Europejska zażądała od polskiego rządu usprawnienia przyjmowania wniosków, a mówiąc wprost – odblokowania go. Bo w praktyce nie działa. A dlaczego nie działa? Bo wnioski, które są, na marginesie mówiąc, mocno skomplikowane, przyjmują jedynie wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW). I nie dają rady, bo ludzie zaczęli ubiegać się masowo o dofinansowanie wymiany pieców.

KE zwróciła uwagę, że można rozszerzyć drogę przyjmowania, sprawdzania i akceptacji wniosków poprzez dołączenia do wojewódzkich funduszy, także samorządów i banków komercyjnych. Wówczas strumień dokumentów potrzebnych do uzyskania dofinansowania zacznie płynąć, zamiast ledwo cieknąć.

Do czerwca 2019 r. trwało nerwowe oczekiwanie potencjalnych beneficjentów programu „Czyste powietrze” i organizacji ekologicznych, które głośno ostrzegały, iż jeśli rząd nie zareaguje, to grozi nam utrata dofinansowania z UE, a chodzi o miliardy euro.

Co gorsza, utrata środków to jedno zagrożenie. Drugim są kary finansowe, które zostaną nałożone na Polskę, gdy stan naszego powietrza się nie poprawi. Według szacunków Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, kara okresowa może wynieść od 5215 do 315 000 euro za każdy dzień naruszenia, a kara w postaci ryczałtu od 4 300 000 do 50 034 200 euro. Przy założeniu, że od pierwszego do drugiego wyroku upływają cztery lata, a naruszenie trwa dalej.

Zrobiło się naprawdę gorąco i rząd zareagował. Po przerwie, jak to określono - technicznej – w przyjmowaniu wniosków, ogłoszono nowe, zmienione zasady działania „Czystego powietrza”.

Zmiany ułatwiające życie beneficjentom

Wprowadzone zmiany są istotne i dają nadzieję, że „Czyste powietrze” w końcu ruszy tak, jak należało oczekiwać od samego początku tego programu. Wykaz przydatnych linków dla wszystkich zainteresowanych uzyskaniem dofinansowania podajemy na końcu artykułu.

• do przyjmowania wniosków i ich wstępnej weryfikacji, oprócz wojewódzkich funduszy, zostały włączone także samorządy (gminy). Ministerstwo środowiska pracuje nad włączeniem w to również działanie banków komercyjnych, czego oczekuje KE;
• formularz wniosku o dofinansowanie został wyraźnie uproszczony – dokument zawiera warunki umowy dotacji oraz oświadczenie woli wnioskodawcy o chęci jej zawarcia, znika więc konieczność dodatkowej wizyty wnioskodawcy w siedzibie wfośigw;
• okres realizacji przedsięwzięcia przez beneficjenta programu został wydłużony z 24 do 30 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie;

Szczegóły znajdziecie na stronie internetowej programu „Czyste powietrze” http://nfosigw.gov.pl/czyste-powietrze/. Uruchomiona została także ogólnokrajowa infolinia pod numerem: 22 45 95 955. Można w ten sposób porozmawiać z ekspertem.

Pod tym linkiem http://nfosigw.gov.pl/czyste-powietrze/aktualnosci/art,15,komunikat-o-zmianach-w-programie-priorytetowym-czyste-powietrze.html znajdziecie dwa pliki do pobrania, w których zostały zawarte wszystkie szczegóły zmian.

Ewa Grochowska

Grafika:

• https://pixabay.com/pl/photos/przemys%C5%82-wsch%C3%B3d-s%C5%82o%C5%84ca-chmury-611670/