W przewietrzonych wnętrzach żyjemy zdrowiej

Jakość powietrza w naszych domach ma istotny wpływ na nasze zdrowie, samopoczucie, koncentrację czy efektywną naukę, z czego nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Okazuje się, że ma ona także duże znaczenie w walce z infekcjami i alergiami, co jest szczególnie istotne w okresie jesienno-zimowym, gdy jesteśmy na nie bardziej narażeni, a w pomieszczeniach, gdzie nie zadbano o dobrą wentylację kumulują się zarazki i alergeny.

„Szczególnie zimą, gdy mamy tendencję do przesadnego uszczelniania pomieszczeń, a przez to gromadzenia się w nich zbytniej wilgoci i zarazków, wskazane jest regularne wietrzenie. Również podczas trwania infekcji, ponieważ mroźne powietrze najlepiej zabija wszelkie zarazki i obniża stężenie patogenów” – mówi internista dr Katarzyna Bukol-Krawczyk.

Warto wiedzieć, że przeciętna rodzina wytwarza 10 litrów wilgoci dziennie, co odpowiada ilości wody rozlanej z dużego wiadra na podłogę każdego dnia. Optymalny poziom wilgotności w okresie zimowym wynosi 40-60 proc. Suche powietrze powoduje wysychanie śluzówek, obniża odporność na infekcje i przyspiesza proces starzenia się skóry, a nawet może powodować problemy z koncentracją. Niekorzystny jest również zbyt wysoki poziom wilgotności, sprzyja rozwojowo pleśni i grzybów w pomieszczeniach, często powodujących alergie. Nadmiar wilgoci powinien być odprowadzany z pomieszczenia przy pomocy odpowiedniej wentylacji, jeśli chcemy zminimalizować ryzyko zachorowania. Poza tym zła jakość powietrza, może powodować zespół dolegliwości określany mianem syndromu chorego budynku. Występuje on u co najmniej 20-25 proc. osób długotrwale przebywających w pomieszczeniach, również w budynkach mieszkalnych. „Najczęściej zgłaszane objawy to bóle i zawroty głowy, omdlenia, uczucie duszności, mdłości, objawy przemęczenia, podrażnienia błon śluzowych, nosa, gardła i śluzówek oczu” – komentuje dr Bukol-Krawczyk.

Pamiętaj o wietrzeniu – szczególnie zimną!

Najprostszym sposobem zadbania o dobrą jakość powietrza w naszych domach jest wietrzenie pomieszczeń poprzez okna, o czym często zapominamy w okresie zimowym. Jest ono skuteczne i odpowiednie w wielu sytuacjach: rano, po wstaniu z łóżka, po kąpieli, w trakcie gotowania, sprzątania, suszenia prania wewnątrz pomieszczenia, a także po powrocie do domu. Wietrzenie zapobiega również zbytniej wilgotności powietrza, której oznaką jest parowanie szyb wewnętrznych, czyli tzw. kondensacja. Zjawisko to jest naturalne i najbardziej widoczne właśnie w okresie zimowym. Woda z  wilgotnego powietrza skrapla się zwykle w zetknięciu z powierzchnią o temperaturze niższej niż otoczenie, często na szybach, nieodpowiednio docieplonej wnęce okiennej lub narożach okien.  Zbyt wysoka wilgotność powietrza może mieć negatywne skutki zarówno dla naszego zdrowia, jak i stanu pomieszczeń (ryzyko uszkodzenia ścian, odbarwienia czy gnicia drewnianych konstrukcji).

„Aby uzyskać optymalną jakość powietrza wewnątrz pomieszczenia najlepiej jest połączyć wentylację pasywną, poprzez klapy wentylacyjne tzw. nawiewniki w oknach, z aktywną polegającą na wietrzeniu pomieszczeń 2-4 razy dziennie” – radzi Monika Kupska-Kupis, architekt z firmy Velux. „Warto zatem planując np. wymianę okien pamiętać o tym, aby miały nawiewnik. Co istotne, otwarcie klapy wentylacyjnej lub modułu wentylacyjnego umożliwia dopływ świeżego powietrza, nawet gdy okno jest zamknięte” – dodaje.

Zimą, aby nie narazić się na zbytnią utratę ciepła, najlepiej wietrzyć mieszkanie częściej i krócej, na przykład dwa razy dziennie przez 5 minut zamiast raz dziennie przez 10 minut. W ten sposób, wilgoć wydostanie się na zewnątrz, a suche powietrze przeniknie do wnętrza nie ochładzając mebli i ścian.

„Budując dom powinniśmy również zwrócić uwagę na takie rozmieszczenie okien, które umożliwi efektywne wietrzenie. Najlepszy efekt uzyskamy w przypadku, gdy możliwe jest tzw. wietrzenie na przestrzał, które pozwala na szybką wymianę powietrza w krótkim czasie” – radzi Monika Kupska-Kupis. Aby oszacować sprawność naturalnej wentylacji budynków mieszkalnych i zobrazować strumienie wentylacyjne przechodzące przez okna, architekci mogą skorzystać na przykład z darmowego programu VELUX Energy and Indoor Climate Visualizer.

Sprawny system wentylacji – dlaczego taki ważny?

Pamiętajmy jednak, że samo wietrzenie nie zagwarantuje nam właściwej jakości powietrza w naszych domach, gdyż kluczowy jest sprawny system wentylacji. W starszych budowlach najczęściej jest to wentylacja naturalna - zwana grawitacyjną (wykorzystująca różnicę ciśnień i temperatury między przestrzenią wentylowaną a ujściem kanału wentylacyjnego - komina), mechaniczna (wspomagana przez elektryczne wentylatory), czy hybrydowa (stanowiąca połączenie wentylacji grawitacyjnej z mechaniczną). Bez względu na fakt, jaki system posiadamy powinien on działać bez zarzutu.

„Sprawna wentylacja jest niezbędna dla dobrego samopoczucia osób przebywających w budynkach. Odgrywa także ważną rolę w prawidłowej eksploatacji budynku - w szczególności zapobiega jego zawilgoceniu, zagrzybieniu i destrukcji. Jest także ściśle związana z bezpiecznym użytkowaniem gazu w budynkach” - mówi Tomasz Trusewicz, dyrektor Stowarzyszenia Polska Wentylacja. Stężenie substancji zanieczyszczających powietrze wewnątrz budynków jest kilkakrotnie większe niż powietrza zewnętrznego. Na co dzień jesteśmy narażeni w budynkach na zanieczyszczenia chemiczne wydzielane przez materiały budowlane i wyposażenie wnętrz, ludzie oddychając wydzielają dwutlenek węgla, codzienne czynności domowe - pranie, gotowanie, kąpiele - są źródłem dużej ilości wilgoci w postaci pary wodnej. „Wszystkie te zanieczyszczenia trzeba usuwać. Z pewnością najważniejsze jest likwidowanie źródeł zanieczyszczeń. Jednak nie mniej istotne jest właściwe wentylowanie pomieszczeń, dzięki czemu będziemy mogli oddychać zdrowszym powietrzem. Pamiętajmy, że najbardziej wrażliwi na zanieczyszczenia powietrza są ci, którzy przebywają w domu najwięcej: dzieci, kobiety ciężarne, osoby starsze i chorzy” – dodaje.

Regularne przeglądy systemu wentylacji – o tym mówi prawo

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w każdym mieszkaniu należy przynajmniej raz w roku sprawdzić skuteczność działania wentylacji. „Do kontroli wentylacji naturalnej (zwanej potocznie grawitacyjną) są uprawnieni mistrzowie kominiarscy. Powinni ocenić czy jest zapewniony odpowiedni dopływ powietrza zewnętrznego. Sprawdzana jest szczelność okien i zastosowanie nawiewników. Kontrolowane są kanały wywiewne – czy są w należytym stanie i czy działają sprawnie. Kanały muszą być szczelne i drożne. Przeprowadzane są pomiary wydajności kanałów, które powinny się odbywać w zasadzie od jesieni do wiosny, gdyż latem ich wyniki są niemiarodajne. Ponadto kontrolowany jest przepływ powietrza pomiędzy drzwiami wewnętrznymi w mieszkaniu” - wyjaśnia Tomasz Trusewicz.

Czego się wystrzegać - zakryta kratka wywiewna, zbyt szczelne okna bez wentylacji

Najwięcej błędów związanych z eksploatacją wentylacji wynika z nieznajomości zasad jej funkcjonowania. „Nie każdy ma świadomość, że aby wentylacja działała poprawnie, konieczne jest zapewnienie dopływu do mieszkania odpowiedniej ilości świeżego powietrza” – komentuje Tomasz Trusewicz, dyrektor Stowarzyszenia Polska Wentylacja. Tyle powietrza ile mają usuwać kanały wywiewne musi jednocześnie dopływać do mieszkania. Bez odpowiedniego nawiewu kanały wentylacyjne nie będą prawidłowo działać, a wymiana powietrza w mieszkaniu będzie nieskuteczna. Co więcej, będzie dochodzić do odwrócenia kierunku przepływu powietrza w kanałach wywiewnych. Powietrza zamiast opuszczać mieszkanie, będzie napływać tymi kanałami. Zjawisko to odczuwane przez mieszkańców jako nawiew zimnego powietrza przez kratki wentylacyjne jest nie do powstrzymania do czasu zapewnienia kontrolowanego napływu powietrza przez nawiewniki w oknach lub w inny skuteczny sposób.

Najczęściej popełniamy błędem jest uszczelnianie okien i innych elementów budynku w trosce o ochronę przed jego wyziębieniem. Prowadzi to w efekcie do osłabienia wentylacji lub nawiewu z kratek wentylacyjnych. Konsekwencją jest także zawilgocenie mieszkania – w pierwszej kolejności objawiające się zaparowaniem okien. Niedopuszczalne, a często zdarzające się, jest także zakrywanie, zaklejanie kratek wywiewnych. Jest to szczególnie groźne w tych mieszkaniach, w których jest spalany gaz lub znajdują się kominki.

Pamiętajmy zatem o regularnym wietrzeniu pomieszczeń i dbajmy o sprawną wentylację. Choćby z uwagi na fakt, że człowiek wykonuje 22 tys. oddechów dziennie, a w 90 proc. swojego czasu spędza w budynku.