Województwo dolnośląskie jest jednym z najuboższych w wodę regionów kraju. Do najistotniejszych obciążeń, jakim poddawane jest środowisko wodne, należy pobór wód oraz zrzut zanieczyszczeń.
Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwuje się spadek ilości ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania. Systematycznie wzrasta ilość ścieków oczyszczanych w procesach z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Obok budowy nowych, czy modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków, prowadzona jest równolegle rozbudowa sieci kanalizacyjnych. O ile na terenie miast prawie cała ludność objęta jest zbiorowymi systemami odprowadzania ścieków, to sanitacja terenów wiejskich w dalszym ciągu pozostaje niewystarczająca.
Od roku 2001 ilość mieszkańców wsi korzystających z kanalizacji zwiększyła się blisko dwukrotnie, jednak do systemów kanalizacyjnych podłączonych jest nadal niespełna 30 proc. zamieszkującej tam ludności województwa.
Mimo upływu 15 lat od katastrofalnej powodzi z 1997 r., stan infrastruktury zapobiegającej skutkom tego typu zdarzeń nadal jest niepokojący. W Regionalnym Programie Operacyjnym dla Dolnego Śląska na lata 2007-2013 podkreślono, że ponad 37 proc. wałów przeciwpowodziowych wymaga odbudowy lub modernizacji.
Po upływie kilku lat od uchwalenia Programu sytuacja w tym zakresie uległa poprawie tylko w niewielkim stopniu. Województwo nie posiada odpowiednich środków finansowych koniecznych dla realizacji niezbędnych zadań.
Bardziej skuteczną ochronę przeciwpowodziową Dolnego Śląska i innych nadodrzańskich województw mają zapewnić inwestycje powiązane lub znajdujące się w Programie dla Odry 2006. Rozpoczyna się realizacja najważniejszego elementu inwestycyjnego tego Programu, tj. Wrocławskiego Węzła Wodnego.
Przedłuża się natomiast rozpoczęcie budowy Zbiornika Racibórz, który stanowić ma znaczący element ochrony przeciwpowodziowej aglomeracji wrocławskiej. Niezbędną jest również realizacja Programu Ochrony Przeciwpowodziowej Zlewni Górskich, w ramach którego mają być wdrażane projekty dotyczące zlewni Nysy Kłodzkiej. Tymczasem realizacja większości zaplanowanych inwestycji, z różnych zresztą przyczyn, nie została rozpoczęta.
Na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonuje wiele zakładów uciążliwych dla środowiska naturalnego (prawie 10 proc. ogólnej liczby takich zakładów w kraju), a na obszarze pogranicza polsko–niemieckiego i polsko–czeskiego występuje ponadto znaczne skupienie zakładów związanych z przemysłem wydobywczym i energetycznym.
Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja z działalności przemysłowej, sektora komunalno-bytowego oraz emisja komunikacyjna. Zakłady mające największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych do powietrza, to m.in.: PGE Górnictwo, PGE Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrowni Turów S.A. w Bogatyni, Zespół Elektrociepłowni Wrocławskich „Kogeneracja” S.A., KGHM „Polska Miedź” S.A., Wałbrzyskie Zakłady Koksownicze „Victoria” S.A.
W ostatnim 10-leciu nastąpiło ograniczenie emisji zanieczyszczeń: pyłów o ok. 75 proc, gazów (bez CO2) o ok. 26 proc. W porównaniu do 2000 r. wzrosła natomiast o ok. 9 proc. emisja CO2.
Województwo dolnośląskie należy do obszarów o najwyższych stężeniach pyłu PM10, co zarejestrowało ok. 70 proc. stacji zlokalizowanych na obszarach zabudowanych. Najwyższe stężenia pyłu rejestrowane są w okresie zimowym i związane są z przestarzałym systemem ogrzewania budynków indywidualnych w „starych” dzielnicach miast i tzw. niską emisją. Monitoring jakości powietrza realizowało na terenie województwa dolnośląskiego 36 stacji pomiarowych.
Odpady są jednym z najważniejszych problemów środowiskowych w Polsce i na świecie. W postaci zmieszanej zbiera się około 95 proc. masy wszystkich zbieranych odpadów komunalnych. W latach 2000–2010 masa odpadów w przeliczeniu na 1 mieszkańca oscylowała w pobliżu 300 kg, a w 2010 r. wynosiła 321 kg (średnia krajowa w 2009 r. to 264 kg odpadów komunalnych na osobę). Głównym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest w dalszym ciągu składowanie ich na wysypiskach i dotyczy to ponad 80 proc. odpadów (w 2010 r. 83 proc. z 766,8 tys. Mg wytworzonych odpadów).
Według danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, w województwie dolnośląskim w 2010 r. funkcjonowało 50 składowisk przyjmujących odpady komunalne. Dolnośląskie ma również odpady niebezpieczne, powstające przede wszystkim w wyniku działania przemysłu wydobywczego oraz chemicznego, składowane w 13 eksploatowanych terenach.
Na przestrzeni ostatnich lat masa wytwarzanych odpadów przemysłowych sukcesywnie spada. W roku 2010 na terenie województwa dolnośląskiego wytworzono 33 550,4 tys. Mg odpadów przemysłowych (70 proc. odpadów wytworzonych w 2000 r.). Na Dolnym Śląsku znajduje się 13 eksploatowanych składowisk, gdzie składuje się odpady niebezpieczne. W wyniku przyjęcia traktatu akcesyjnego do UE, Polska zobowiązana jest usunąć ze swojego terytorium produkty i odpady zawierające azbest do 2032 roku.
Jedyną metodą unieszkodliwiania odpadów azbestowych, stosowaną obecnie w Polsce, jest ich składowanie na odpowiednio przygotowanych do tego celu składowiskach. Na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonują aktualnie cztery składowiska przyjmujące odpady zawierające azbest.
Na koniec 2011 r. w województwie dolnośląskim funkcjonowały następujące instalacje wspierające gospodarowanie odpadami: instalacje do zbierania, odzysku i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (14 punktów), linie sortownicze we Wrocławiu, Lądku Zdroju, Lubaniu, Zgorzelcu, Ścięgnach-Kostrzycy, Gaci i Trzebieniu, spalarnia odpadów przemysłowych na terenie PCC „Rokita” w Brzegu Dolnym, kompostownie w Lubaniu, Wrocławiu (przetwarzanie na małą skalę odpadów zielonych i biofrakcji), Zgorzelcu (fermentacja metanowa biofrakcji odpadów komunalnych łącznie z osadami ściekowymi), Sulęcinie (gm. Św. Katarzyna) oraz Lądku Zdroju (biostabilizacja zmieszanych odpadów komunalnych).
Działania Dolnośląskiego Funduszu w zakresie ochrony powietrza skoncentrowane będą na dofinansowaniu przedsięwzięć w strefach województwa dolnośląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, wymienionych w Programie ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego.
Fundusz będzie preferował zadania, efektem których będzie: zmniejszenie emisji pyłów i gazów, ze szczególnym uwzględnieniem redukcji dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz gazów cieplarnianych z energetycznego spalania paliw i procesów technologicznych, ograniczanie niskiej emisji, głównie w miastach, miejscowościach turystyczno-uzdrowiskowych oraz położonych w kotlinach górskich, mające na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów zwłaszcza dla pyłów, racjonalizację gospodarki energią, w tym wykorzystanie źródeł energii odnawialnej.
Wybudowano i zmodernizowano zatem 21 kotłowni na kotłownie opalane gazem o mocy 8 755 kW, 4 opalane olejem o mocy 408 kW, 3 opalane biomasą o mocy 388 kW oraz zmodernizowano 6 kotłowni węglowych na mniej uciążliwe dla środowiska o mocy 6 450 kW, wybudowano sieci ciepłownicze o długości 5 215,2 mb, w 9 obiektach zainstalowano dodatkowe ogrzewanie wykorzystujące kolektory słoneczne, w 6 obiektach zainstalowano pompy ciepła - kolektory gruntowe o mocy 4 78,14 kW, przeprowadzono termomodernizację 45. obiektów.
Kolejnym priorytetem Funduszu jest wspomaganie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnych, wprowadzanie bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii oraz poprawa efektywności energetycznej, wspomaganie ekologicznych form transportu.
W 2011 roku zrealizowano przez Jana Cołokidzi (Elektrownia Wodna „Kliczków” Spółka Jawna w Bolesławcu) budowę małej elektrowni wodnej Kliczków-Kleszczowa na rzece Kwisa. Mała elektrownia wodna w Kliczkowie o mocy 645 kW znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie malowniczego - zbudowanego w XIII wieku - Zamku Kliczków. Bezpośrednio przy elektrowni zlokalizowany jest próg piętrzący z jazem ruchomym typu powłokowego napełnianego wodą.
W tym samym roku zbudowano węzeł cieplny z pompami ciepła i kolektorem gruntowym dla potrzeb Wyższego Seminarium Duchownego w Bagnie (wykonano 46 odwiertów o głębokości 60 m każdy oraz zainstalowano pompy ciepła o łącznej wydajności 152 kW) oraz przebudowano kotłownię w Zespole Profilaktyki i Rehabilitacji w Janowicach Wielkich wraz z zamontowaniem 24 kolektorów słonecznych o powierzchni 61 metrów kwadratowych.
Prognozowane oszczędności szpitala po przeprowadzonej inwestycji, zdaniem władz szpitala i specjalistów, powinny pokryć zaciągniętą pożyczkę w Funduszu Ochrony Środowiska. Realizacja projektu kosztowała ponad 4 mln 60 tys. zł.
– Ta kwota była podzielona na zadania. W 2010 roku wykonane zostały zadania najpilniejsze, czyli kotłownia, winda i baterie słoneczne. W 2011 roku wymienione zostały okna i drzwi oraz ocieplono budynek i wymieniono instalację wewnętrzną: centralne ogrzewanie, ciepłą i zimną wodę użytkową. – powiedział Zbigniew Nowak z władz szpitala.
Przeprowadzono również termomodernizacje: w pięciu budynkach użyteczności publicznej w Bolesławcu, w trzech obiektach szkolno-wychowawczych Gminy Wrocław, pozwalających na oszczędność w skali roku łącznie 3.588 GJ, w budynku pod potrzeby Powiatowego Centrum Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego i doskonalenia Nauczycieli w Głogowie, w Szkole Podstawowej Nr 5 w Dzierżoniowie – zmniejszenie zużycia ciepła w skali roku 2.191 GJ i w Szkole Podstawowej Nr 1 w Lądku Zdroju – zmniejszenie zużycia ciepła w skali roku 1.616 GJ.
W ramach „Programu dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji”, fundusz podpisał umowę pożyczki na dofinansowanie dla Legnickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. na kwotę 5.141.700 zł. Przedsięwzięcie o nazwie „Modernizacja części gazowo-energetycznej, w tym instalacji biogazu z wprowadzeniem kogeneracji, modernizacji układu nadawy i odbioru osadu” zaliczono do klasy „A” (najważniejszy priorytet).
W 2012 r. fundusz kontynuował termomodernizację schroniska PTTK „Na Hali Szenickiej” niedaleko Szklarskiej Poręby. Prace potrwają jeszcze rok i pochłoną 2,5 mln zł. Schronisko ma 110 miejsc noclegowych i należy do największych tego typu obiektów w Karkonoszach. Pokoje są 2-, 3-, 4- i wieloosobowe, a oprócz tego jest „apartament” dwupokojowy (4 łóżka) z łazienką i WC oraz pokój dwuosobowy z łazienką i WC. W schronisku znajduje się również sauna fińska, wypożyczalnia sprzętu sportowego i kafejka internetowa.
Dużą inwestycją jest również system odzysku ciepła oraz instalacja solarna, realizowane w ramach budowy krytej pływalni w Oławie (odzysk ciepła w skali roku na poziomie 19 615 GJ).
- Realizujemy zadanie dokończenia budowy krytej pływalni. – powiedział Tadeusz Pelczar, prezes firmy „Europel”, główny wykonawca basenu. - Uporządkowaliśmy teren, zawarliśmy porozumienie z podwykonawcami i zakontraktowaliśmy prace. Jesteśmy na etapie zakończenia prac wykończeniowych na piętrze, roboty wykończeniowe trwają także w pozostałych częściach basenu. Trwa uruchamianie instalacji, przepompowni, klimatyzacji, kolektorów słonecznych i pozostałych urządzeń. Zakończyliśmy budowę i montaż trybuny dla widzów. Wkrótce zostaną uruchomione zjeżdżalnia i winda - te prace wykonuje ten sam podwykonawca.
Gotowe są duże niecki i część rekreacyjna, kompleks kilku saun, szatnie i prysznice. Zamontowano zjeżdżalnię. Basen ma podjazd dla niepełnosprawnych oraz specjalny pokoik dla rodziców z małym dzieckiem, w którym będzie można przebrać i nakarmić malucha.
Można już zobaczyć to, co najważniejsze i najdroższe, ulokowane w podziemiach, a nazwane „sercem basenu” . Są to przepompownie, urządzenia do produkcji chloru, system zabezpieczeń przed powodzią, baterie słoneczne oraz inna specjalistyczna aparatura.
Miasto wykonało także pierwszy krok do połączenia obu basenów - krytego i otwartego - w jeden kompleks rekreacyjny. Powstają szatnie i pomieszczenia, które będą obsługiwały basen otwarty. Budowa rozpoczęła się w czerwcu ubiegłego roku. Ta największa kubaturowo inwestycja miejska, ma kosztować 22,3 mln zł.
Na koniec trzeba jeszcze dodać, że WFOŚiGW we Wrocławiu sporo wydaje na utrzymanie walorów turystyczno-krajobrazowych regionu. Wskaźnik zalesienia województwa dolnośląskiego wynosi 28,3 proc. i jest zbliżony do wskaźnika krajowego wynoszącego 28,4 proc. Na terenie Dolnego Śląska znajdują się 2 parki narodowe oraz 12 parków krajobrazowych.
Grażyna Kurowska
 |
Autor artykułu:
Planergia |
Planergia to zespół doświadczonych konsultantów i analityków posiadających duże doświadczenie w pozyskiwaniu finansowania ze środków pomocowych UE oraz opracowywaniu dokumentów strategicznych. Kilkaset projektów o wartości ponad 1,5 mld zł to nasza wizytówka.
Planergia to także dopracowane eko-kampanie, akcje edukacyjne i informacyjne, które planujemy, organizujemy, realizujemy i skutecznie promujemy.
