Zarówno ten gotowy, jaki ten tworzony zgodnie z naszymi sugestiami, będzie musiał uwzględniać rozwiązania przyjazne dla środowiska naturalnego.  Ale nie tylko natura zyska na takim projekcie.

Także my sami, a konkretnie nasz domowy budżet, bo dom wybudowany w standardzie energooszczędnym to również dom tani w utrzymaniu biorąc pod uwagę np. koszty jego ogrzania.

Na planie prostokąta

Dom energooszczędny musi mieć zwartą bryłę. Szukając projektu takiego domu, warto sprawdzić, jaki jest stosunek powierzchni przegród zewnętrznych do jego kubatury, czyli A/V. Im będzie mniejszy, tym lepiej.

Mniejszy dom to, mniejsze straty ciepła. To dlatego, że zależą one od powierzchni przegród, przez które ono przenika. Jeśli nie chcemy wydawać dużo na ogrzewanie, przede wszystkim nie powinniśmy budować dużego domu.

Ogromne znaczenie ma kształt domu. Najlepiej, gdy będzie on wybudowany na planie prostokąta, z prostym dwu-, a najlepiej jednospadowym dachem, bez wykuszy. Do największych strat ciepła dochodzi w narożnikach i załamaniach przegród..

Mniejsze straty ciepła w przeliczeniu na metr kwadratowy powierzchni występują w domach piętrowych i z poddaszem użytkowym niż w parterowych. Dlatego też, większość domów energooszczędnych to budynki piętrowe, co nie zmienia faktu, iż w dobrze zaprojektowanym budynku parterowym również możemy uzyskać dobre wskaźniki energooszczędności.

Chcąc wykorzystać do ogrzewania domu energię słoneczną, trzeba go usytuować tak, by promienie jak najdłużej padały na jak największą część budynku. Dlatego elewacja o największej powierzchni powinna znaleźć się od strony południowej, a ta o  najmniejszej - od północy.

Duże przeszklenia w domu energooszczędnym powinny znaleźć się przede wszystkim od południa. Na elewacji północnej najlepiej żeby nie było okien, bo tu na zyski od nasłonecznienia nie ma co liczyć.

Warto zwrócić uwagę na to, by okna nie były zacienione okapami dachu. W domach energooszczędnych projektuje się dachy praktycznie bez okapów. Zastępuje się je markizami lub roletami.

Bardzo ważne jest, by dom akumulował pozyskaną energię słoneczną. W domach murowanych energię tą gromadzą ściany, podłoga i strop. Ważną rolę odgrywa tutaj ściana znajdująca się naprzeciwko okien wychodzących na południe.

Zalecana jej grubość  to 20-45 cm. Najlepiej  by była to ściana nośna z pełnej cegły, betonu lub kamienia. Jeżeli pomalujemy ją na ciemny kolor  może akumulować nawet o 75 proc. więcej ciepła  w stosunku do ściany białej.

Otwarte wnętrza sprzyjają energooszczędności. W przypadku zastosowania podziałów powstaje ryzyko przegrzewania nasłonecznionej strefy południowej przy jednoczesnej konieczności dogrzewania strefy północnej.

By mniej płacić za ogrzewanie, w budynku powinny być wydzielone trzy strefy, w których temperatura wynosić będzie: w pierwszej 16 st. C i mniej, w drugiej od 18 do 20 st. C, a w trzeciej od 20 do 22 st. C. Pomieszczenia o tej samej wymaganej temperaturze powinny sąsiadować ze sobą.

Od strony północnej powinny się znaleźć pomieszczenia niewymagające ogrzewania, takie jak garaż, schowki, pomieszczenia pomocnicze. Będą one tworzyć strefę chroniącą pozostałe wnętrza przed wychłodzeniem.

Staranne ocieplenie domu umożliwia zmniejszenie strat ciepła przenikającego przez przegrody. Konieczność ogrzewania pomieszczeń wynika z tego, że na skutek działania wentylacji napływa do nich zimne powietrze z zewnątrz, a ciepło tracone jest wraz z powietrzem wypływającym z domu przez kratki wentylacyjne.

Udział strat ciepła na wentylację w całkowitych stratach ocieplonego domu wynosi nawet 50 proc., dlatego dobrze zainstalować w domu urządzenie do jego odzysku z wywiewanego powietrza czyli rekuperator.

Ważne wskaźniki

Zapotrzebowanie na ciepło w jednorodzinnych domach tradycyjnych, spełniających współczesne normy, wynosi średnio ok. 120 kWh/m2rok. W przypadku domów energooszczędnych ten wskaźnik to 15-70 kWh/m2rok. Dlatego projektując dom trzeba pamiętać o pewnych formalnych wymaganiach.

W domach budowanych  do 2017 roku zapotrzebowanie na ciepło nie może  przekroczyć wspomniane już wyżej 120 kWh/m2 rok, od 2017-2020 95 kWh/m2rok, a od 2021 70 kWh/ m2 rok.

W domu energooszczędnym ważna jest szczelność ścian. Przykładowo aktualnie współczynnik przenikalności cieplnej U dla ścian wynosi 0,25 W/m2K. Po 2020 roku będzie to 0,20 W/m2K.

Taki dom musi mieć również zredukowane mostki termiczne i odpowiednio zamontowane okna (tzw. ciepły montaż) najlepiej o współczynniku całkowitym U dla ramy i szyby nie większym jak 1,3 W/m2K a po roku 2020 nawet  0,9 W/m2K.

Dom energooszczędny powinien zużywać jak najmniej energii na codzienną eksploatację (oświetlenie, pracę urządzeń AGD) oraz być ekologiczny, co oznacza ograniczoną do minimum emisję CO2 do atmosfery.

Energia do ogrzania

Stosując się do powyższych zaleceń przy budowaniu domu o standardzie energooszczędnym powinniśmy też wiedzieć jak dużo energii trzeba będzie zużywać rocznie do ogrzewania domu w przeliczeniu na metr sześcienny jego kubatury.

Pomoże nam w tym tzw. wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na ciepło E. Sposób jego obliczenia przedstawiony jest w Polskiej Normie. Dzięki programom komputerowym można je wykonać w kilkadziesiąt minut.

Dane niezbędne do ich przeprowadzenia znajdują się w projekcie domu.  Są to przede wszystkim informacje o współczynniku przenikania ciepła U wszystkich przegród budowlanych: podłóg, sufitów, dachu, ścian, okien i drzwi, oraz ich powierzchnia, którą zwykle trzeba obliczyć, odczytując wymiary z rysunków.

Tradycyjny po przeróbkach

Wiele pracowni oferujących projekty gotowe o standardowych, zgodnych z normą wymaganiach co do zużycia energii, proponuje zestaw rozwiązań umożliwiających wybudowanie budynku w wersji energooszczędnej.

Przede wszystkim poprawiona jest w nich szczelność przegród zewnętrznych przez m.in.  zastosowanie materiałów o bardzo dobrych właściwościach izolacyjnych: na ścianach i dachu materiału o współczynniku λ=0,036 W/(m.K), w posadzkach i podłogach λ=0,038 W/(m.K).
W tych projektach znajdziemy również wykaz elementów, które trzeba docieplić, wraz z rysunkami detali budowlanych oraz wykaz i opis rozwiązań energooszczędnych instalacji. W pakietach tych zwykle znajdują się też wskazówki jak mieszkać oszczędnie.

Na rynku jest duży wybór katalogowych projektów, które po modyfikacji mogą stać się energooszczędnymi. Można też zlecić wykonanie projektu indywidualnego.

Bez odwrotu

Z roku na rok zwiększa się wśród architektów wiedza o budownictwie energooszczędnym. Dzięki temu już powstają i nadal będzie powstawać coraz więcej dobrych projektów domów energooszczędnych.

I to właśnie one będą niebawem tymi, na które będziemy mówić że są projektami typowymi. Bo przed oszczędzaniem energii nie ma już odwrotu.

Wincenty Bryński

 Tekst powstał we współpracy z pracownią architektoniczną Euro-Centrum: www.pracowniaec.pl