Obecnie, ze względu na brak informacji z poziomu gmin do poziomu rządu, brak jest powiązania krajowych planów z działaniami samorządów.

Póki co, istnieje szereg dokumentów planistycznych dotyczących terenu gminy. Dokumenty te często nie są powiązane ze sobą, a realizowane działania i inwestycje oparte są nierzadko o możliwości zdobycia finansowania niż przemyślany plan rozwoju.

Brakuje analizy problemów związanych z wykorzystaniem i lokalnym wytwarzaniem energii. Gdyby ona była, wtedy nie budowano by lokalnej elektrociepłowni bez przeprowadzenia wcześniejszej termomodernizacji obiektów, na których potrzeby ten zakład ma produkować ciepło i energię elektryczną.

Zalecenie, ale i konieczność

Tworząc system planowania energetycznego należy przede wszystkim określić potrzeby gmin, powiatów, województw w zakresie działań dotyczących bezpieczeństwa energetycznego, zwiększenia efektywności wykorzystania energii oraz zastosowania odnawialnych i niskoemisyjnych źródeł energii.

Następnie trzeba wziąć pod uwagę potencjał samorządów w zakresie zaopatrzenia w energię i wykorzystania odnawialnych źródeł energii by m.in. wybrać konieczne dla danego regionu inwestycje i działania promocyjno-edukacyjne z zakresu energetyki.

Powyższe czynniki stanowić będą podstawę opracowania planu zrównoważonego gospodarowania energią na poziomie gminy. Do jego tworzenia należałoby także włączyć przedsiębiorstwa energetyczne, począwszy od tych lokalnych do koncernów działających na rynku krajowym.

Tak powstałe plany powiatowe i gminne powinny być składnikiem planu wojewódzkiego. Natomiast województwa przekazywały by swoje plany do Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Ochrony Środowiska (lub NFOŚiGW) i Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.

Ministerstwo Gospodarki z kolei, biorąc pod uwagę zobowiązania międzynarodowe Polski oraz krajowe dokumenty dotyczące polityki energetycznej, bilansowało by plany z województw, uzupełniało by je o mechanizmy na poziomie kraju i w ten sposób powstawałby plan krajowy.

Mała świadomość samorządów

Polityka energetyczna Polski do 2030 r. (zgodnie z założeniami z 2009 r.) wskazuje na samorządy terytorialne, jako współrealizatora priorytetów tej polityki państwa, tworzącego system planowania energetycznego.

Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego dla lokalnej społeczności i gospodarki, ochrona środowiska przyrodniczego w skali lokalnej, rozwój gospodarczy i ochrona mieszkańców gminy przed nadmiernymi kosztami energii, to wszystko wymaga całościowego ujęcia.

Wynika to jasno m.in. z wywiadów przeprowadzonych przez Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A. z przedstawicielami gmin, związków gmin, stowarzyszeń, organizacji, izb branżowych, dotyczących planowania energetycznego w gminach.

W większości samorządów obserwowana była niska lub prawie żadna świadomość roli planowania energetycznego w zarządzaniu gminą i wynikających z tego korzyści dla samorządu i społeczności lokalnej.

Spośród polskich samorządów wyróżnia się niewielka grupa liderów, wdrażających najlepsze praktyki europejskie i wypracowujących własne rozwiązania, przy jednoczesnym zaangażowaniu w promocję planowania energetycznego i działaniu na rzecz zmian w ustawodawstwie.

Na razie realizują to metodą, „chałupniczą”, tj. do obligatoryjnych dokumentów gminnych związanych z gospodarowaniem energią wpisują cele, które uważają, że należy realizować, a następnie te cele są uchwalane przez władze gminy, co z kolei pozwala na ich egzekwowanie.

Taki sposób działania ułatwia urzędnikom negocjacje z lokalnymi zakładami energetycznymi, ponieważ mogą powołać się na dokumenty obowiązujące na terenie miasta czy gminy.

Czasem działania wprowadzenie OZE na terenie gminy wyprzedzają plan, do którego są wpisane już po zrealizowaniu, a czasem w ogóle nie aktualizuje się tego planu zakładając, że będzie to dokument „martwy” i zamiast tego sporządza się inne nieobligatoryjne plany zarządzania energią.

Potrzebne zmiany

Obecna praktyka opracowywania „Założeń do planów zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” (zgodnie z postanowieniami Prawa Energetycznego) jest niedostosowana do potrzeb nowoczesnej gospodarki niskoemisyjnej.

To, jak są te założenia realizowane, zależy od świadomości energetycznej władz samorządowych. Dla jednych jest to np. wykonanie ocieplenia pojedynczych obiektów w celu zmniejszenia kosztów ogrzewania, dla drugich rozwój energetyki odnawialnej rozumianej jako źródło dochodów gminy.

Z kolei organizacje samorządowe są świadome roli, jaką może odegrać właściwie realizowane planowanie energetyczne i codzienne gospodarowanie energią w rozwoju lokalnym i regionalnym.

Są one zainteresowane wspólnym wypracowywaniem rozwiązań i promowaniem ich wśród swoich członków. Jest to szczególnie ważne w kontekście dotarcia z przekazem na temat opracowywania planów zrównoważonego gospodarowania energią na poziomie gmin.

Istnieje konieczność powiązania efektywnego planowania energetycznego z długofalową polityką klimatyczną. Wszystko po to, by na korzystaniu przez nas z energii jak najmniej ucierpiało środowisko naturalne.

Wincenty Bryński

Opracowano na podstawie materiału: „Zrównoważone gospodarowanie energią narzędziem rozwoju gospodarki niskoemisyjnej”, zawartego w raporcie „Efektywność Energetyczna w Polsce – Przegląd 2012” Instytutu Ekonomii Środowiska

Czytaj także:

- Publikację opracowaną wspólnie przez Fundację H. Boella i Instytut Ekonomii Środowiska dot. wzorcowej roli sektoraw zakresie racjonalnego zarządzanie energią