Stąd wynika szczególna dbałość o trwałość oraz prawidłową i skuteczną ochronę fizyczną podziemnych części budynku, jakimi są ściany fundamentowe.

Fundamenty są szczególnie narażone na działanie:

- wód gruntowych;
- agresywnego środowiska;
- przemarzania;
- naturalnych lub sztucznych deformacji terenu (szkody górnicze).

Odebranie fundamentów przez kierownika budowy powinno być potwierdzone odpowiednim wpisem w dzienniku budowy.

Prace przygotowawcze i ziemne

Zanim rozpoczniesz na działce prace fundamentowe, trzeba najpierw precyzyjnie określić miejsce, w jakim - zgodnie z wydanym pozwoleniem na budowę - ma stanąć dom. Nazywa się to wytyczaniem fundamentów. Może to robić tylko geodeta z odpowiednimi uprawnieniami.

Na podstawie dokumentacji projektowej geodeta wytycza w terenie i oznacza na gruncie wszystkie charakterystyczne punkty (im jest ich więcej, tym droższa będzie usługa) oraz osie geometryczne budynku. On też dokonuje odpowiedniego wpisu do dziennika budowy oraz sporządza mapę sytuacyjno-wysokościową dla działki budowlanej (mapa ma skalę 1:500).

Następnie najlepiej, aby plan robót ziemnych miał swoje odzwierciedlenie na rysunku planu w granicach opracowania projektu. Składasz go wraz z projektem budowlanym i uzgodnieniami.

Roboty ziemne dzieli się na trzy podstawowe grupy:

- roboty podstawowe, do których zalicza się: makroniwelację, wykopy przestrzenne, wąskoprzestrzenne, liniowe, niwelacje i ostateczne ukształtowanie terenu.
- roboty ziemne wykończeniowe, do których zalicza się: wyrównanie wykopów przestrzennych, wykopy pod ławy i stropy, wyrównanie skarp, mikroniwelację, aranżację małej architektury, rozkład ziemi roślinnej i darni.
- roboty przygotowawcze i porządkowe, które polegają na: usunięciu darni i ziemi, wycince, karczowaniu, wytyczaniu obrysu budowli, odprowadzeniu wód opadowych, porządkach.

Zdjęcie ziemi roślinnej

Zanim wykonawcy zaczną robić wykopy pod fundamenty, powinni zdjąć humus, czyli warstwę, najczęściej o grubości około 30 cm, ziemi roślinnej z całego obrysu przyszłego budynku (z metrowym zapasem z każdej strony).

Nie chodzi tylko o to, że jest ona droga, a po zakończeniu budowy będzie potrzebna do urządzania ogrodu, ale też o to, że jej pozostawienie pod domem jest dla niego niekorzystne.

Po pierwsze - ziemia osiada łatwiej niż piasek (co może prowadzić do pękania ścian działowych i podłóg), po drugie - znajdują się w niej zarodniki grzyba pleśniowego (mógłby więc on zacząć rozwijać się pod podłogą).

Miejsce i sposób składowania humusu również nie mogą być przypadkowe. Najlepiej, by ekipa ułożyła go tam, gdzie będzie później (przy urządzaniu ogrodu) najbardziej potrzebny, jednak nie za blisko krawędzi wykopów (grozi to osunięciem) i nigdy bezpośrednio wokół drzew (ogranicza to dostęp tlenu do korzeni).

Pryzmy ziemi nie powinny być wyższe niż 1,5 m i szersze niż 2 m. Nie można dopuścić do ubicia ziemi (na przykład wjeżdżając na nią ciężkim sprzętem budowlanym), może wtedy brakować w niej tlenu, czego konsekwencją jest pogorszenie jej jakości.

Wykonanie wykopów

Po wyznaczeniu konturów domu oraz poziomu jego posadowienia (służą do tego ławy drutowe oraz reper - punkt orientacyjny), możesz rozpocząć przygotowanie wykopów pod fundament.

Wykonuje się je do głębokości, na jakiej przewidziano posadowienie budynku, nigdy głębiej. Dlatego, nawet jeśli wynajmujemy koparkę, ostatnie 10-15 cm najlepiej wybrać ręcznie, by nie „przegłębić" fundamentu.

Jeśli w którymś miejscu głębokość wykopu będzie większa niż poziom posadowienia, należy „przekopane" fundamenty wypełnić chudym betonem albo piaskiem stabilizowanym cementem. Nie można natomiast użyć do tego gruntu rodzimego, ułożonego bez zagęszczenia.

Wykopu nie można robić zbyt wcześnie (na długo przed wykonaniem ław). Nie można też dopuścić do tego, by zbierała się w nim woda deszczowa. Mogłoby to spowodować rozwodnienie warstw gruntu, a w efekcie - osiadanie budynku poniżej zaprojektowanego poziomu posadowienia jego fundamentu.

Sposób wykonania wykopu zależy od tego, czy ławy będą wylewane w deskowaniu, czy bezpośrednio w gruncie. Znaczenie ma też rodzaj gruntu: wąskie wykopy pod same ławy trudno jest wykonać w słabo zagęszczonym piasku, bo będzie się on osypywać. W takiej sytuacji wygodniej jest zrobić szerokie wykopy pod cały dom.

Niektóre wykopy trzeba odpowiednio zabezpieczyć, np. układając deski na jego krawędzi (przy ostrych skarpach) albo stosując rozparcie (przy głębokości powyżej 1 m).

Oprac. Monika Olizarowska