Nie mogę oderwać nosa od szyby kabiny operatora chwytaka, z której to oglądam.

- Dwaj pracownicy, którzy sterują tymi chwytakami, muszą być bardzo uważni. Zdarza się, że w bunkrze nagle pojawia się całe metalowe łóżko, albo materac. To odpady niestandardowe, które najpierw trzeba poddać wstępnej obróbce, dlatego muszą wylądować w osobnym podajniku, nie w tych, które prowadzą wprost do komory spalania. – tłumaczy Tomasz Zagórski, inżynier technolog. Polak, który 8 lat temu wyjechal w ramach kontraktu do Holandii i swoje nowe zawodowe wyzwanie znalazł właśnie tutaj, W spalarni odpadów w Amsterdamie.

AEB w Amsterdamie, gdzie właśnie jestem, to największy tego typu zakład w Europie. Odbiera śmieci ze stolicy Holandii oraz 19 otaczających ją gmin, wraz z firmami. Zatrudnia około 400 osób.

Jest miejscem, w którym śmieci przeobrazaja sie z problemu w „żyłę zlota” zasilającą gospodarkę kraju w odzyskane z nich surowce, a także punktem, w którym w ekologiczny sposób poddaje się je utylizacji. Dość powiedzieć, że 99 proc. odpadów, które tu trafiają jest przerabiana i wykorzystywana w różnych formach.

To, co najważniejsze – amsterdamska spalarnia nie jest tylko miejscem utylizacji odpadów. Jest również zakładem produkującym energię elektryczną i ciepło w skali, do której innym spalarniom w Europie ciągle daleko.

Prąd i ciepło dla stolicy

Prąd uzyskiwany ze śmieci zasila 285 tysięcy amsterdamskich gospodarstw domowych. To 1 mln MWh, czyli 1 proc. całego zapotrzebowania Holandii na energię elektryczną.

Obok prądu powstaje tu ciepło w ilości 500 tys. gigadżuli rocznie, które wtłaczane jest do sieci centralnego ogrzewania Amsterdamu. Służy ono także do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Średnio jedno gospodarstwo domowe podłączone do tej sieci zużywa 25 gigadżuli rocznie.

Co roku w Amsterdamie powstaje jednak 4 tys. nowych domów i budynków wielorodzinnych, jak np. w dzielnicy Zeeburg, czy w północnej części miasta. Rurociąg doprowadzający ciepło otacza Amsterdam kręgiem, co pozwala na przyłączenie do sieci większej liczby obiektów.

AEB wraz z innym holenderskim producentem energii (Nuon), w formule joint venture, w ciągu kilku następnych lat doprowadzą do przyłączenia do sieci centralnego ogrzewania około 100 tys. nowych gospodarstw domowych, w dłuższej perspektywie czasu planowane jest nawet podwojenie tej liczby. To wyraźne wpisanie się obu firm w politykę klimatyczną Unii Europejskiej, zalecającą mocne ograniczenie emisji CO2 do atmosfery.

Inferno i zyski

Patrzę w otchłań szarego bunkra. Obserwuję „łapy” przenoszące góry śmieci do specjalnie wyprofilowanych podajników kotłów, gdzie trafia cała ta „produkcja”, której pozbywamy się codziennie z domów w niewyobrażalnych dla przeciętnego człowieka ilościach, aby wreszcie znaleźć się w kotle, gdzie zostaje spalona w temperaturze 1.000-1.200 st. C.

Śmieci przesuwają się powoli na ruchomym ruszcie w gardło kotła, a ja widzę, jak na skraju podajnika siada kilka gołębi pracowicie wydziobując to, co ludziom już dawno przestało być potrzebne. Ptaki wlatują do bunkra przez otwory z hali, gdzie trafiają worki z odpadami i tą samą drogą się wydostają. Mam nieodparte wrażenie jakiegoś surrealizmu tego widoku.

Przez niewielką żaroodporną szybę zaglądam w czeluść pracującego kotła. Inferno. Tak to musi wyglądać. Płomienie pożerają kawałek po kawałku wszystko, co człowiek uznał za niepotrzebne, zbędne, zużyte, nudne, staromodne, nieciekawe, brudne, śmierdzące. Wszystko to zamienia się w popiół, wykorzystywany ponownie, np. przy budowie placów zabaw lub dróg, jak w przypadku Westrandweg w Amsterdamie, dzięki czemu finalnie zużyto o milion metrów sześciennych piasku mniej, niż byłoby konieczne bez tego surowca wtórnego - produktu ze spalarni.

Z popiołów odzyskiwanych jest ponadto prawie 18 tys. ton żelaza i 2,5 tys. ton metali nieżelaznych rocznie, takich jak miedź i aluminium, które zostają również ponownie wykorzystane przez przemysł.

Pożyteczne statystyki

Liczby, które padają, gdy pytam o efektywność pracy AEB, robią wrażenie. Do punku zbiórki odpadów trafia tutaj codziennie około pół miliona worków ze śmieciami. To prawie 4,4 tys. ton każdego dnia i 1,4 mln ton rocznie. 15-20 proc. wszystkich śmieci wytwarzanych w Holandii.

Każdego dnia poprzez punkty zbiórki przyjeżdża tutaj 600 ciężarówek i specjalnych „śmieciowych” pociągów dowożących odpady.

- Nie tylko holenderskie śmieci przetwarzamy i utylizujemy. Statkami dopływają do nas także odpady z Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy są bardzo niechętni budowie spalarni na swoim terenie, wolą więc swoje śmieci wysyłać do nas – śmieje się Susanna van der Heide, specjalistka ds. komunikacji i public relations w AEB. – My w Holandii wiemy, jak drogi jest u nas metr kwadratowy gruntu, gdzie np. można by zbudować składowiska śmieci. Nowoczesna spalarnia jest znacznie lepszym rozwiązaniem i zdecydowanie bardziej przyjaznym środowisku – dodaje.

Metale, Chińczycy i król

AEB to jednak nie tylko spalarnia śmieci, elektrownia i elektrociepłownia w jednym. Niemniej ważną częścią zakładu jest ta, w której z odpadów odzyskuje się surowce wtórne.

Susanna prowadzi mnie do kilku hal stojących w szeregu, gdzie trwa prawdziwa „gorączka złota”. – Tu zatrudniamy na początek w systemie tymczasowym (okres szkoleniowy). Jednakże wiele z tych osób okazuję się bardzo przydatna dla naszego zakładu, dlatego po pewnym czasie mogą u nas znaleźć stałą pracę. To projekt społeczny pomagający odnaleźć się na rynku pracy. – mówi Susanna van der Heide.

Mijamy szeregi budynków, w których widzę kilometry kabli, opony, stare skanery, drukarki i monitory, setki gaśnic biurowych, puste opakowania po lakierach, farbach i rozpuszczalnikach, dziesiątki kontenerów z zużytymi bateriami, worki z odpadami szpitalnymi, a także beczki z substancjami niebezpiecznymi.

Ta część AEB to również centrum segregacji odpadów niebezpiecznych, szkodliwych dla środowiska, które mogą zostać bezpiecznie zutylizowane tylko w specjalistyczny sposób. Okazuje się, że już ¼ tych niebezpiecznych odpadów może zostać przetworzona na surowce przydatne do ponownego użycia.

Widzę wysoką na dwa metry specjalną maszynę, która rozdrabnia na maleńkie kawałeczki izolację kabli, która w takiej postaci zbierana jest w kontenerze. Osobno zaś znajdują się zwoje miedzianego drutu.

Przechodzimy do części zakładu, w którym przetwarza się żużel kotłowy po spalaniu. Wszystko, co udaje się w tych halach odzyskać z odpadów, a można to zrobić na poziomie 70-80 proc., jest użyteczne. Dla przykładu, z żelaza, miedzi, aluminium i cynku można produkować puszki i konserwy. Drewno wypreparowane ze śmieci używane jest ponownie w przemyśle budowy statków.

AEB współpracuje również między z ościennymi oczyszczalniami ścieków komunalnych. W ramach tej synergii - razem możemy osiągnąć więcej niż osobno - w kotłach amsterdamskiej spalarni utylizuje się około 100 tys. ton osadów ściekowych rocznie.

Wysoce efektywny system oczyszczania spalin i specjalistyczna instalacja dozowania osadu do współspalania gwarantuje 100-procentową utylizację osadu ściekowego, a odzyskana energia jest dostarczana w zamian, w formie ciepła procesowego, z powrotem do oczyszczalni ścieków.

- Mamy tutaj wielu gości, którzy pragną zobaczyć, jak działamy. Był u nas król Willem Alexander, wówczas jeszcze w roli księcia, niedawno odwiedził nas burmistrz Pekinu. W ogóle delegacji chińskich mamy tu coraz więcej. Oni na poważnie zabrali się za ekologię i szukają dobrych wzorców. – mówi Tomasz Zagórski.

- A ile macie delegacji z Polski? – pytam.

Chwila milczenia.

- Jakoś nie mogę sobie przypomnieć. Chyba żadnej. Ty jesteś pierwsza.

Ewa Grochowska

Korespondencja własna z Holandii