Aby odpowiedzieć na powyższe pytania, do rozmowy zaprosiliśmy inwestora, który przeszło rok temu zainstalował na dachu swojego domu system ogniw fotowoltaicznych. Opis doświadczeń, który przekazał nam rozmówca, wzbogacony  grafikami z danymi pomiarowymi przedstawiamy poniżej:

Od września 2017 r. jestem użytkownikiem mikroinstalacji fotowoltaicznej o mocy 3,6kW. Mam za sobą pierwszy pełny rok eksploatacji, więc mogę przejść do podsumowań finansowych i eksploatacyjnych. A są one bardzo pozytywne.

Opis instalacji PV

• Moc instalacji: 3,36 kWp
• 12 modułów o mocy 280Wp (QCells G4)
• Inwerter: Zeversolar
• Instalacja dachowa o południowej orientacji

Poniżej możecie również zobaczyć filmik przedstawiający instalację na etapie jej budowy:

Podsumowanie 2018 – uzyski energetyczne

Produkcja roczna: 3388 kWh

Najlepsze miesiące to te, kiedy wygenerowana energia przekroczyła 400kWh.

• maj: 456,2 kWh
• sierpień: 435,6 kWh
• lipiec: 420,3 kWh
• kwiecień 415,6 kWh

www.meteomodel.pl

Jak widać, wcale nie jest tak, że miesiąc najcieplejszy ma jednocześnie najwyższe uzyski energetyczne. Jednocześnie, porównując maj i czerwiec widać, że miesiące o podobnych średnich temperaturach mogą mieć różne uzyski (ilość energii wygenerowanej w maju była o ponad 20 proc. wyższa niż w czerwcu).

A co z późną jesienią i miesiącami zimowymi? W zasadzie są bez większego znaczenia. Styczeń, luty, listopad i grudzień to jedynie 341,1 kWh, a więc nieco mniej niż w samym tylko wrześniu, kiedy instalacja wygenerowała 355,3 kWh.

Czy śnieg zalegający na instalacji ma jakieś znaczenie? Moim zdaniem, niewielkie. Uzyski w styczniu, lutym czy grudniu są na tyle niskie, że kilka dni w ciągu miesiąca, kiedy instalacja produkuje mniej ze względu na śnieg, to maksymalnie 30-40kWh mniej (najwyższy uzysk w styczniu to 12kWh/dzień), a więc w skali roku różnica jest marginalna.

A jak wyglądają uzyski dzienne w najlepszych miesiącach? W kwietniu, maju czy czerwcu było to ponad 20 kWh (odpowiednio 20,22 kWh, 20,03 kWh, 20,8 kWh), ale już najlepszy wynik września był sporo niższy: 16,16 kWh.

Pytanie kluczowe – czy to się opłaca?

• Koszt instalacji: 21.000 zł
• Wsparcie dotacyjne w ramach gminnego Programu Ograniczania Niskiej Emisji: 7000 zł

Średnia wysokość faktury za energię elektryczną w 2016 r. (rozliczenie w cyklu dwumiesięcznym) wyniosła 388,43 zł, natomiast średnia wysokość faktur w 2017 r. to 270,09 zł. Średnia wysokość faktury w 2018 r. spadła do 122,65 zł, a więc różnica jest zasadnicza (prawie 67 proc.). Co istotne, około 45 zł to opłaty stałe, które i tak musiałyby być ponoszone, niezależnie od mocy instalacji.

Całkowita różnica w rachunkach za energię między 2018 i 2017 r. wyniosła prawie 1.600 zł. Autokonsumpcja, czyli energia produkowana przez instalację fotowoltaiczną i zużywana na bieżąco (w momencie produkowania energii przez instalację PV), wyniosła około 800 kWh (liczone jako różnica między średnim zużyciem w 2016 i 2017 r. oraz zużyciem w 2018 r.), co przy cenie 1kWh energii elektrycznej na poziomie 55gr daje kolejne 400 zł oszczędności.

Można więc zakładać, iż roczne oszczędności w 2018 r. dzięki instalacji PV wyniosły około 2 tys. zł. Prosto liczony okres zwrotu z inwestycji wynosi obecnie około 7 lat, co przy szacowanej żywotności paneli na poziomie około 20 lat jest całkiem niezłym wynikiem.

Okres zwrotu może jeszcze się skrócić, gdyż podwyżki energii w kolejnych latach są raczej nieuniknione, a więc opłacalność instalacji fotowoltaicznej będzie rosła. Gdyby nie udało się uzyskać dotacji, okres zwrotu wyniósłby nieco ponad 10 lat, jednak przy spadających kosztach systemów PV i rosnących cenach energii czas ten może ulec skróceniu.

Oczywiście, gdyby udało się uzyskać wsparcie z któregoś z dostępnych programów dotacyjnych (np. projekty parasolowe, gdzie dotacja może wynieść nawet około 80 proc.) instalacja zwróciłaby się w ciągu około 3 lat.

Roczne zużycie energii (rodzina 4-osobowa):

• średnia z lat 2016 i 2017: 4051 kWh
• rok 2018: 3205 kWh

Zużycie energii w 2018 r. wyniosło 3205kWh, więc teoretycznie instalacja wyprodukowała więcej niż całoroczne zużycie (3388kWh). Ze względu na sposób rozliczania w ramach tzw. systemu opustów, energia oddana do sieci nie zostaje jednak rozliczona 1:1. Za każdą 1kWh przekazaną do sieci, możemy odebrać w ciągu kolejnego roku 0,8kWh.

Jak wygląda to w praktyce?

Poniżej wycinek z mojego rachunku za okres maj-czerwiec 2018 r.

1 – informacja o ilości energii pobranej z sieci w okresie rozliczeniowym. Należy zwrócić uwagę, iż nie do końca jest to całkowite zużycie energii, gdyż jest ono pomniejszone o tzw. autokonsumpcję, czyli energię produkowaną przez instalację fotowoltaiczną, a zużywaną na bieżąco (w momencie produkowania energii przez instalację PV).

Widać to dobrze, jeżeli porównamy zużycie energii w latach 2016/17 – średnio 4051kWh i w 2018 r. – 3205 kWh. Niższa wartość w 2018 r. aż o 846kWh nie wynika z jakiejś szczególnej zmiany w profilu zużycia, wdrożenia oszczędności czy czegoś takiego. Mniej więcej 21 proc. wyniósł nasz wskaźnik autokonsumpcji, czyli zużycia energii z instalacji fotowoltaicznej w momencie jej produkcji.

Wyszło więc modelowo, bo 20 proc. przyjmowane jest jako średnia wartość autokonsumpcji przy standardowym profilu zużycia (tzn. bez urządzeń takich, jak klimatyzacja czy pompa ciepła, które mocno podnoszą zużycie energii, a jednocześnie – w okresach pracy urządzeń – potrzebują jej w trybie ciągłym dzień/noc).

2 – ilość energii wprowadzonej do sieci, a więc tej, której nie udało nam się zużyć na bieżąco, czyli w momencie jej generowania (autokonsumpcja, o której mowa powyżej). Maj i czerwiec były bardzo dobrymi miesiącami pod względem uzysków energii, więc ilość energii wytworzonej i odprowadzonej do sieci jest spora.

3 – energia z magazynu, czyli ta energia, która została nam do wykorzystania z poprzedniego okresu rozliczeniowego. W moim przypadku „magazyn” był pusty, ale już w kolejnym okresie (lipiec - sierpień) w magazynie (pozycja 3) widnieją owe 262 kWh z okresu maj – czerwiec.

4 – współczynnik ilościowy 0,8, przez który mnożymy ilość energii wprowadzonej do sieci (poz. 2). 20 proc., które pobiera operator systemu dystrybucyjnego, możemy potraktować jako swoistą opłatę magazynową, co w porównaniu z alternatywą, czyli kosztami systemu akumulatorowego i tak jest kosztem stosunkowo niewielkim.

5 – ilość energii wprowadzonej do sieci (poz. 2), pomnożona przez współczynnik ilościowy 0,8. Jak widać, w okresie maj/czerwiec było to 607kWh (759*0,8), a w okresie lipiec/sierpień: 630kWh (788*0,8).

Ilość energii do wykorzystania w ciągu roku od wprowadzenia do sieci (a więc ładunek naszego „magazynu”):

- w okresie maj/czerwiec do magazynu załadowano 262 kWh
- w okresie lipiec/sierpień produkcja energii znów była wyższa niż zużycie, więc stan magazynowy powiększył się do 559 kWh (262kWh z poprzedniego okresu + 630kWh z okresu lipiec sierpień, pomniejszone o 333 kWh energii zużytej w okresie lipiec/sierpień). Mogę dodać jeszcze, że stan magazynowy już bardziej się nie powiększył – w kolejnym okresie spadł do 426kWh, a na koniec roku magazyn znów był pusty, czyli cała energia została zużyta.

Na powyższym przykładzie dobrze widać, że przy obecnym systemie rozliczeń warto mieć instalację dostosowaną do swoich potrzeb, a nie instalację mocno przewymiarowaną.

Jeżeli mielibyśmy zużycie energii na poziomie ok. 4000 kWh rocznie, a instalację o mocy 10 kWp, która wygeneruje pomiędzy 9000 – 10000 kWh rocznie, większość energii, która trafiłaby do magazynu, po roku od jej wprowadzenia zostałaby utracona.

W takim przypadku opłacałoby się zainwestować w system klimatyzacji lub ogrzewanie pompą ciepła czy matami grzewczymi – urządzenia te zużywają dużo energii i przy znaczącej nadprodukcji energii z instalacji fotowoltaicznej mogą być dla nas idealnym rozwiązaniem.

Rok z instalacją PV - czy to się opłaca? Podsumowanie

Odpowiedź na kluczowe pytanie – czy fotowoltaika w domu jednorodzinnym jest opłacalna - wydaje się stosunkowo łatwa. Oczywiście, że tak. Warto jednak tę odpowiedź w kilku prostych punktach uzasadnić:

• Fotowoltaika daje realne korzyści finansowe. Nam pozwoliła w ciągu roku zaoszczędzić 2.000 zł. Oszczędności będą się zwiększały wraz z rosnącymi cenami energii, które wydają się nieuniknione w kolejnych latach.
• Jest to technologia opłacalna – zwrot z inwestycji w ciągu 7 lat to całkiem niezły wynik. Gdyby udało się uzyskać wyższą dotację, okres zwrotu się skraca (w najkorzystniejszym wariancie nawet do 3 lat). Co istotne, nawet bez dotacji zakup jest opłacalny (okres zwrotu około 10-11 lat), pod warunkiem, że mamy wolne środki i nie musimy korzystać z kredytu (wtedy opłacalność inwestycji spada ze względu na dodatkowe koszty obsługi kredytu).

Przeczytaj także: Polacy ruszyli po tańsze rachunki za prąd. Słońce bije rekordy

• Ceny systemów fotowoltaicznych są stabilne – nieco spadły od 2017 r., jednak nie jest to zmiana znacząca, nie ma więc co czekać, uzasadniając, że „będzie taniej”, tym bardziej, iż ze względu na coraz większe zainteresowanie, rosną koszty robocizny.
• Działający w Polsce system opustów funkcjonuje całkiem sprawnie – ani podłączenie instalacji, ani późniejsze rozliczenia z operatorem systemu energetycznego nie sprawiały żadnych problemów. Jedyny kłopot pojawił się na początku, kiedy okazało się, że nikt nie poinformował mnie, iż w elektronicznym systemie obsługi klienta muszę podpiąć nową umowę z operatorem, gdyż stara wygasła po podpisaniu nowej umowy, zmienił się numer użytkownika.

W ciągu roku udało mi się też na własnym doświadczeniu obalić kilka dosyć powszechnie funkcjonujących mitów:

• W Polsce nie mamy odpowiedniego klimatu i nasłonecznienia, żeby ta technologia była opłacalna – bzdura, co potwierdziłem powyżej. Co więcej, w jasny sposób widać, że ważna jest jak największa ilość dni bezchmurnych, o dużym nasłonecznieniu, a nie wysokie temperatury (wtedy uzyski są nieco niższe).
• Zima i zalegający śnieg mają istotny wpływ na działanie instalacji – może i mają wpływ, ale marginalny. 80 proc. uzysków energetycznych z instalacji osiągamy od marca do końca września. Jeżeli dodamy do tego październik, uzyskujemy 87 proc., więc niskie temperatury, śnieg, duże zachmurzenie w listopadzie, grudniu, styczniu i lutym nie mają większego wpływu w bilansie całorocznym.
• Fotowoltaika jest po to, żeby na niej zarabiać – nie. System funkcjonujący w Polsce powoduje, że fotowoltaika pozwala oszczędzać, ale nie zarabiać. W okresie rozliczeniowym, kiedy więcej energii odprowadzimy do sieci niż pobierzemy, nasz rachunek obejmie tylko opłaty stałe ( głównie koszt usługi dystrybucyjnej – około 40 zł brutto). Mój rachunek od początku maja do końca października (rozliczenie w cyklach dwumiesięcznych) nie przekroczył 55 zł brutto. O ile nie zmieni się system rozliczeń, nigdy nie zdarzy się jednak sytuacja, w której zakład energetyczny będzie mi płacił za oddaną do sieci energię – będę więc oszczędzał, ale nie będę zarabiał.

Patryk Swoboda

Prezes Zarządu Planergia Sp. z o. o.

Grafika główna:

• https://pixabay.com/pl/photos/modu%C5%82%C3%B3w-s%C5%82onecznych-energia-s%C5%82oneczna-924333/