Jest oczywiste, że ilość traconego ciepła, a zatem ilość zużywanego do ogrzania budynku paliwa, jest wprost proporcjonalna do całkowitej powierzchni jego przegród zewnętrznych i odwrotnie proporcjonalna do ich właściwości termoizolacyjnych.

Straty ciepła przez ściany zewnętrzne to około 40 proc.

We współczesnym budownictwie dominują wielowarstwowe układy przegród, w których rozdzielona jest funkcja izolacji termicznej i funkcja przenoszenia obciążeń. Podział ten wynika z różnych właściwości stosowanych materiałów.

Różnica w materiale

Materiały budowlane są bardzo zróżnicowane. Te o dobrych właściwościach termoizolacyjnych mają na ogół niewystarczającą wytrzymałość, z kolei te o wysokich parametrach wytrzymałościowych przeważnie dobrze przewodzą ciepło, przez co nie stanowią skutecznej ochrony cieplnej budynku.

Przy projektowaniu przegród wielowarstwowych szczególną uwagę należy zwrócić na kolejność poszczególnych warstw. Najkorzystniejszym, z punktu widzenia fizyki budowli, jest układ, w którym materiał termoizolacyjny znajduje się po stronie temperatur niższych.

W ścianie ocieplonej od zewnątrz materiał termoizolacyjny ogranicza zasięg temperatur ujemnych, dzięki czemu konstrukcja nośna nie jest narażona na ich niszczące działanie. Ponadto układ ten pozwala na zachowanie dużej pojemności cieplnej warstwy konstrukcyjnej, która łagodzi zmiany temperatur w przerwach ogrzewania oddając zgromadzone ciepło do wnętrza pomieszczeń.

Ocieplenie ścian po wewnętrznej stronie jest bardziej niekorzystnym rozwiązaniem ze względu na to, iż w tym przypadku w warstwie konstrukcyjnej występują duże wahania temperatur, a w razie przerwy w ogrzewaniu pomieszczenia szybko się wychładzają.

System ETICS

ETICS jest obecnie najbardziej popularną metodą izolowania termicznego i wykańczania ścian zewnętrznych.

Głównymi zaletami stosowania systemu są:

-zmniejszenie zużycia energii cieplnej, a dzięki bardzo dobrej izolacyjności termicznej - poprawa komfortu cieplnego
-ograniczenie występowania mostków termicznych dzięki ciągłości izolacji
-zahamowanie procesu destrukcji konstrukcji ściany poprzez ograniczenie wpływu czynników zewnętrznych
-uzyskanie trwałej i estetycznej elewacji
-możliwość renowacji zniszczonych elewacji, również zabytkowych
-mały ciężar, co jest istotne przy podłożach o niedostatecznej nośności

System ETICS polega na przymocowaniu do ściany układu warstwowego, składającego się z izolacji termicznej (styropianu), warstwy zbrojonej oraz cienkowarstwowej wyprawy tynkarskiej. Układ ten jest mocowany do ściany za pomocą zaprawy klejącej i ewentualnie dodatkowo łącznikami mechanicznymi.
Niedopuszczalne jest stosowanie elementów składowych z różnych systemów ociepleniowych.

1. ściana zewnętrzna
2. zaprawa klejąca
3. warstwa fasadowa
4. zaprawa klejąca
5. siatka z włókna szklanego
6. łącznik mechaniczny
7. podkład tynkarski
8. wyprawa tynkarska

Obecnie, po około 40 latach stosowania systemu ETICS do ocieplenia ścian z zastosowaniem styropianu, trwałość tej metody ocenia się na co najmniej 30 lat, pod warunkiem okresowych przeglądów i niezbędnych napraw wyprawy tynkarskiej, której minimalna trwałość wynosi 5 lat.

Zanim zaczniesz ocieplać

Według Prawa budowlanego, przed przystąpieniem do ocieplania budynku, inwestor jest zobowiązany:

- zgłosić właściwemu organowi zamiar wykonania ocieplenia w przypadku, kiedy roboty dotyczą ścian budynku o wysokości do 12 m lub dachu budynku,

- uzyskać pozwolenie na budowę w pozostałych przypadkach.

Prace ociepleniowe należy wykonywać w temperaturze nie niższej niż +5°C i nie wyższej niż 25°C, chyba, że technologia danego systemu ociepleniowego dopuszcza inne warunki termiczne.

Niedopuszczalne jest prowadzenie powyższych prac w czasie opadów atmosferycznych, na elewacjach silnie nasłonecznionych, w czasie silnego wiatru oraz jeżeli przewidywany jest spadek temperatury poniżej 0°C w przeciągu 24 godzin.

Przygotowanie podłoża

Powierzchnię ścian, która stanowić będzie podłoże pod warstwę izolacyjną, należy najpierw oczyścić z resztek zaprawy oraz luźnych kawałków tynku. Kurz, plamy z oleju i innych substancji antyadhezyjnych należy zmyć wodą pod ciśnieniem, pamiętając o konieczności całkowitego wyschnięcia podłoża przed rozpoczęciem przyklejania płyt styropianowych.

Przy słabo związanych podłożach należy uprzednio sprawdzić ich przyczepność do warstwy konstrukcyjnej i ewentualnie usunąć lub wzmocnić warstwę powierzchniową. Należy wykonać także prace sprawdzające przyczepność podłoża, wedle instrukcji dostarczonej przez producenta systemu.

W budynkach wykonanych w technologii wielkopłytowej, niezależnie od podanego wyżej zakresu prac sprawdzających nośność podłoża, przed ociepleniem należy wykonać pełną diagnostykę żelbetowych ściennych elementów warstwowych.

Niezbędna jest również dokładna ocena stanu wypełnień kitami plastycznymi połączeń między płytowych.

Uwaga!
- Mocowanie układu dociepleniowego na niesprawdzonym i nie przygotowanym podłożu może doprowadzić do odpadnięcia znacznego fragmentu docieplenia wraz z warstwą zewnętrzną od podłoża;
-  Brak sprawdzenia równości powierzchni ściany oraz skorygowania ewentualnych nierówności jest widoczny w postaci wgłębień na ocieplonej ścianie - zwłaszcza przy bocznym świetle.

Montaż płyt

Płyty styropianowe nie powinny być wystawione na działanie czynników atmosferycznych dłużej niż 7 dni.

Do podłoża należy w pierwszej kolejności przymocować listwę startową, która pozwoli na utrzymanie poziomej linii elewacji.

Masę klejącą należy nanosić na płyty styropianowe tak, aby jej łączna powierzchnia pokrywała nie mniej niż 40 proc. płyty. Szerokość pasma masy klejącej wzdłuż obwodu płyty powinna wynosić co najmniej 3 cm.

Po nałożeniu zaprawy klejącej, płytę należy niezwłocznie przyłożyć do ściany i docisnąć, aż do uzyskania równej płaszczyzny z sąsiednimi płytami.
Nie wolno ponownie dociskać i poprawiać położenia przyklejonych płyt po upływie kilkunastu minut. W przypadku niewłaściwego przyklejenia płyty, należy ją oderwać, oczyścić z masy klejącej, ponownie nałożyć ją na płytę i powtórzyć czynność mocowania.

Płyty styropianowe należy przyklejać poziomo wzdłuż dłuższych krawędzi. Spoiny płyt nie mogą znajdować się na rysach i pęknięciach w ścianie oraz na przejściach między różnymi materiałami ściennymi.

Na ścianach z prefabrykatów, płyty styropianowe należy tak przyklejać, aby styki między nimi nie pokrywały się ze złączami ścian. Spoiny między płytami nie mogą też przebiegać w narożach otworów okiennych, drzwiowych itp.

Uwaga!
- Stosowanie płyt styropianowych o nieodpowiednich parametrach mechanicznych powoduje, że układ ociepleniowy nie ma odpowiedniej wytrzymałości i jest narażony na uszkodzenia mechaniczne.
- Stosowanie płyt styropianowych, których struktura nie jest zwarta, prowadzi do rozwarstwienia i odpadania ocieplenia w płaszczyźnie styropian – masa klejąca.
- Nakładanie zbyt małej ilości masy klejącej na płytę styropianową oraz brak klejenia obwodowego zmniejsza przyczepność docieplenia do ściany, co może powodować jego odpadanie, np. podczas ssania wiatru lub zarysowanie gotowej już elewacji.
- Brak lub zbyt mała ilość kołków na 1m2 docieplenia może być przyczyną jego odpadania, w przypadku ssania wiatru czy drgania ścian budynków usytuowanych przy ruchliwych ulicach.
- Nieprawidłowe osadzenie łączników kotwiących przez nadmierne zagłębienie talerzyka w styropianie prowadzi do zerwania jego struktury i osłabienia nośności łącznika; natomiast zbyt płytkie jego osadzenie sprawia, że nie przenosi on projektowanych obciążeń, a powstała nad nim wypukłość znacznie osłabia warstwę zbrojoną i jest widoczna w płaszczyźnie wyprawy tynkarskiej.
- Zaklejanie płytami styropianowymi szczelin dylatacyjnych budynku jest przyczyną powstawania, w okresie eksploatacji, pęknięć i odpadania ocieplenia od ściany.

Wyrównywanie powierzchni płyt

Równą warstwę izolacji można uzyskać poprzez przeszlifowanie zewnętrznej powierzchni grubym papierem ściernym. Ponadto usunięcie gładkiej powierzchni płyt styropianowych zwiększy przyczepność warstwy klejącej.

Uwaga!

- Brak przeszlifowania powierzchni przyklejonego styropianu lub przeszlifowanie tylko wystających krawędzi nie wyrównuje dostatecznie powierzchni, tworząc na gotowej wyprawie elewacyjnej widoczne, zwłaszcza przy bocznym oświetleniu, uskoki i nierówności.

- Wypełnienie masą klejącą, zamiast paskami styropianu, szczelin pomiędzy płytami styropianowymi, powstałych z przyczyn technicznych, powoduje w tych miejscach powstanie mostków termicznych widocznych na elewacji jako ciemne linie.

Wykonanie warstwy zbrojącej

Warstwę zbrojącą z siatki z włókna szklanego należy wykonywać najwcześniej po upływie 24 godzin od montażu płyt styropianowych. Po tym czasie na płyty nakłada się zaprawę szpachlowo-klejową i siatkę zbrojącą, która powinna być całkowicie zatopiona w warstwie klejowej.

Szerokość siatki powinna być tak dobrana, aby możliwe było oklejenie ościeży okiennych i drzwiowych na całej ich głębokości.

1.    siatka z włókna szklanego
2.    zaprawa klejąca
3.    warstwa fasadowa

Bardzo ważne jest zastosowanie ukośnych prostokątów siatki przy narożach okiennych i drzwiowych, ponieważ ich brak sprzyja pojawianiu się rys na przedłużeniu przekątnych tych otworów.

Montaż siatki przy otworach okiennych i drzwiowych:

1. siatka z włókna szklanego
2. siatka wzmacniająca naroża otworu
3. wywinięcie siatki na ościeża
W przypadku, gdy nie są stosowane kątowniki narożne, to na narożach zewnętrznych siatka powinna zachodzić z obu stron co najmniej 10 cm.
Ze względu na niebezpieczeństwo uszkodzenia w części parterowej i cokołowej ocieplanych ścian, zaleca się do wysokości 2 m stosowanie dwóch warstw siatki zbrojącej lub siatki o większej gramaturze zwanej „siatką pancerną”.

Uwaga!
- Brak nałożenia masy klejącej na styropian przed położeniem siatki sprawia, że siatka oraz wyprawa elewacyjna nie są dostatecznie związane ze styropianem, czego częstym efektem jest rozwarstwianie i odpadanie zewnętrznej warstwy docieplenia.
- Zaniżanie grubości zaprawy klejącej, służącej do wykonania warstwy zbrojącej, prowadzi do znacznego zmniejszenia wytrzymałości tej warstwy i nadmiernego przesuszania zaprawy klejącej w czasie wiązania.

Wykonywanie wyprawy tynkarskiej

Wyprawę tynkarską należy wykonywać nie wcześniej niż po 3 dniach od wykonania warstwy zbrojonej i nie później niż po 3 miesiącach od wykonania tej warstwy. Proces nakładania i wiązania tynku powinien przebiegać przy bezdeszczowej pogodzie, w temperaturze otoczenia od +5°C do +25°C.

Zbyt niska temperatura oraz duża wilgotność powietrza wydłużają znacznie proces wiązania tynku. Prace tynkarskie należy wykonywać na powierzchniach nienarażonych na bezpośrednie promieniowanie słoneczne i działanie wiatru, ażeby zapobiec zbyt szybkiemu wysychaniu tynku (co deformuje jego strukturę).

Po nałożeniu na podłoże, świeży tynk należy chronić przed opadami atmosferycznymi do momentu wstępnego stwardnienia.
Miejsca połączeń ocieplenia ze stolarką okienną, drzwiową i dylatacjami należy szczelnie zabezpieczyć przed opadami atmosferycznymi.

Dobierając kolor elewacji należy zwrócić uwagę na kolor tynku. Im jaśniejszy jest kolor, tym więcej promieniowania słonecznego odbija się od elewacji i tym mniejsze są naprężenia termiczne. Natomiast ciemne powierzchnie intensywnie to promieniowanie absorbują, co może spowodować pęknięcia tynku.

Uwaga!
- Brak środka gruntującego prowadzi często do osłabienia przyczepności wyprawy tynkarskiej do podłoża, a także powoduje zbyt gwałtowne i nierównomierne wiązanie tynku.
- Zachowanie przerw technologicznych i nakładanie na mokry podkład z masy klejącej i warstwy gruntującej wyprawy tynkarskiej, może prowadzić do powstania pod nią pęcherzy. Dzieje się tak, ponieważ wilgoć zawarta w masie klejącej przemieszcza się pod wyprawę elewacyjną o ograniczonej przepuszczalności, gdzie pod wpływem temperatury wzrasta ciśnienie powstającej tam pary wodnej.

Na podstawie materiałów firmy Austrotherm
Oprac. Ewa Grochowska